ވިލިމާލޭގައި 10 ބުރިއަށް އިމާރާތްކުރުން: އެއް ބަޔަކަށް އެއީ މޮޅެއް، އަނެއް ބަޔަކަށް އެއީ ބިރެއް

ވިލިމާލެ: މުހިއްޔިއްދީން ސްކޫލްގެ ކެޕްޓަން އަހުމަދު ޒައިން މުއުތަސިމްއަކީ އުފަންވީއްސުރެ މި ރަށުގައި ދިރިއުޅެމުން އަންނަ ކުއްޖެކެވެ. މިހާރު އުމުރުން 15ގެ ޒައިންއަށް ވިލިމާލެ ކަހަލަ ރަށެއްގައި ދިރިއުޅެން ލިބުމަކީ ވަރަށް ބޮޑު ނަސީބެކެވެ. ސަބުބަތައް ވެސް އޭނާ ކިޔައިދިނެވެ.

މާލެ ފަދަ ބައިބޯ، މީހުން ގިނަ ތަނަކަށް މިތަން ނުވުމެވެ. ހާސްކަމެއް ނެތް، އުފާވެރި މާހައުލެއްގެ ހިތްހަޖެހުން މިތަނުން ލިބުމެވެ. އުޅަނދުތައް މަދު، ތިމާވެއްޓާ ރައްޓެހި ތަނަކަށް ވުމެވެ. ޖުމްލަކޮށް ބުނަންޏާ ރަށުވަންތަ ހުރިހާ ސިފަތަކެއް މި ރަށަށް ލިބިފައިވުމެވެ. 

 އެ ހުރިހާ ހިތްހަމަޖެހުމަކާއި އުފާވެރިކަމާ އެކު މާލެ ކައިރީގައި މިތަން އޮތުމާއި ރާއްޖޭގެ މަތީ ފެންވަރުގެ ވަސީލަތްތަކުގެ ހިދުމަތް ހޯދަން ވެސް ފަސޭހަވުމަކީ، ޒައިން ދެކޭ ގޮތުގައި، އޭނާއަށް ވެސް ނަސީބެކެވެ. 

"ރަށްރަށަށް ބަލާ ނަމަ، ހިތްގައިމު މާހައުލެއް އޮންނާނެ. ނަމަވެސް ވަސީލަތްތައް މަދުވާނެ. އެހެން ނަމަވެސް މިތަނުގައި ވަސީލަތްތައް ވެސް އެބަ ލިބޭ އަދި އެ ހިތްހަމަޖެހުން ވެސް އެބަ ލިބޭ،" އޭނާ ކިޔައިދިނެވެ. 

ނަމަވެސް މިރަށް މުސްތަގުބަލުގައި ބައްޓަން ވެގެން ދާނެ ގޮތަކާ މެދު އޭނާގެ ކަންބޮޑުވުން އެބަ ހުއްޓެވެ.

އިމާރާތްތަކުން ފުރި، މީހުން ގިނަ، ހާސްކަން ބޮޑު އަދި ތިމާވެއްޓާ ބީރައްޓެހި ތަނަކަށް މި ރަށް ވުމަކަށް ޒައިން ނޭދެ އެވެ. އެ ކަންބޮޑުވުން އޭނާ ގުޅުވާލީ ވިލިމާލޭގައި 10 ބުރިއަށް އިމާރާތްކުރެވޭ ގޮތަށް މިދިޔަ މެއި މަހު ގެނައި ބަދަލާ އެވެ. އެ ބަދަލުގެ ކުރިން ވިލިމާލޭގައި އެންމެ އުސްކޮށް ގޭގެ ނެގެނީ ފަސް ބުރިއަށެވެ.

"އިމާރާތްތައް އުސްކޮށް ނަގަންޏާ ތޮއްޖެހޭ މިންވަރު ކޮންމެ ގޮތެއް ވިޔަސް އިތުރުވާނެ. މިސާލަކަށް ފަސް ބުރީގެ އިމާރާތެއް 10 ބުރިއަށް ނަގާއިރު، ދެ ގުނަ މީހުން އުޅޭނެތާ. މީހުން ވެސް ގިނަ ވާނެ... އެއާ އެކު މި އޮތް ހަމަހިމޭންކަން ގެއްލުމުގެ ފުރުސަތު އެބަ އޮތް،" ޒައިން ބުންޏެވެ.

ވިލިމާލެ ފަދަ ރަށެއްގައި ދިރިއުޅެގެން ދަރިންނަށް ހިތްފަސޭހަ މާހައުލެއް ހޯދައިދޭން ބޭނުން ކިތަންމެ މައިބަފައިންނެއް އުޅޭނެކަން ޔަގީނެވެ. އޭގެ ތެރެއިން އެކަކީ، މާލެއަށް ނިސްބަތްވާ އާމިނަތު ޝޫޒާ އެވެ.  މީގެ ތިން އަހަރު ކުރިން އޭނާ ވިލިމާލެއަށް ބަދަލުވި އެންމެ ބޮޑު އެއް ސަބަބަކީ ވެސް އެއީ އެވެ.

"ގްރޭޓާ މާލެ މި އޭރިއާގައި ވެސް މިކަހަލަ ރަށެއްގެ ފީލް ދައްކުވައިދޭ އެހެން ތަނެއް ނެތް ހެން އަޅުގަނޑަށް ހީވަނީ. އެހެންވީމާ މި ރަށް މި ރަށުގެ ގޮތުގައި ބޭއްވުމަކީ ވަރަށް މުހިންމު ކަމެއް،" 10 ބުރިއަށް އިމާރާތްކުރުމާ މެދު ސުވާލުކުރުމުން ޝޫޒާގެ ވާހަކަ ފެށީ އެ ހިސާބުންނެވެ.

"އަޅުގަނޑު މި ރަށަށް ބަދަލުވީ އަޅުގަނޑުގެ ދަރިފުޅަށް އެ ފުރުސަތު ދޭން. އަޅުގަނޑުމެން ކުޑައިރު އެ ލިބުނު ފުރުސަތާއި އެ މާހައުލު ވީހާވެސް ކައިރިން ދެވޭނެ ކަހަލަ މަގެއް ލިބޭތޯ." 

ގަސްތައް ކަނޑައި، އިމާރާތްތައް އިތުރުވެގެން ދާ ނަމަ، އޭނާ ވިލިމާލެއަށް ބަދަލުވި މައިގަނޑު ސަބަބު އެ ނެތި ދިޔައީ އެވެ. އެހެންވެ 10 ބުރިއަށް އިމާރާތްކުރަން ހުއްދަ ދިނުމާ އޭނާ މުޅިން ދެކޮޅެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި އޭނާގެ ހިޔާލަކީ، ސަސްޓެއިނަބަލް އައިލެންޑް މޮޑެލްގެ ގޮތުގައި ވިލިމާލެ ތަރައްގީކުރުމެވެ.

"ވިލިމާލެއަކީ ރާއްޖޭގެ ފިއުޗާއަށް ބަލާ ނަމަ، ސަސްޓެއިނަބަލް އައިލެންޑް މޮޑެލްއެއް ގާއިމް ކުރަން އެންމެ ރަނގަޅު ތަން. އެއީ މާލެއާ ކައިރީގައި މިހާ އެކްސެސެބަލް ތަނެއް ނެތް އެކަހަލަ އެއްޗެއް އިމްޕްލިމެންޓް ކުރަން. އެ ފުރުސަތު ވިލިނގިއްޔަށް ދީގެން، އެގޮތަށް މިތަން ތަރައްގީ ކުރެވިއްޖިއްޔާ ފިއުޗާ ޖެނެރޭޝަނަށް ވެސް އަދި ރާއްޖެއަށް ލިބޭ ފަންޑިން ވެސް އިތުރުވެގެން ދާނެ ކަމެއްހެން،" ޝޫޒާ ބުންޏެވެ.

އޭނާ ބުނި ގޮތުގައި 10 ބުރިއަށް އިމާރާތް ކުރުމުން އޭގެ ފައިދާ ލިބެނީ ހަމައެކަނި ބިންވެރިންނަަށެވެ. ޑިމާންޑް ބޮޑުވެ، ކުލިތައް އުފުލުމުގެ އިތުރުން އާބާދީ ވެސް ވާނީ ބޮޑެވެ. އޭގެ ތަކުލީފާ ކުރިމަތިލާން ޖެހޭނީ މިހާރު ވިލިމާލޭގައި ދިރިއުޅޭ އާންމު ރައްޔިތުންކަން އޭނާ  ފާހަގަކުރި އެވެ.

އެންމެ ފަހުން 2022ގައި ނެގި ބޯހިމެނުމުގެ ތަފާސްހިސާބުތައް ދައްކާ ގޮތުން ސައިޒުގެ ގޮތުން 30 ހެކްޓަރު އޮންނަ ވިލިމާލޭގައި ގާތްގަނޑަކަށް 7،000 މީހުން ދިރިއުޅެ އެވެ. ޝޫޒާ އާއި ޒައިންގެ ވެސް އެންމެ ބޮޑު ކަންބޮޑުވުމަކީ 10 ބުރީގެ އިމާރާތްތަކާ އެކު މާލެ ފަދަ ކޮންކްރީޓް ޖަންގައްޔަކަށް މިތަން ވެ، އާބާދީ ބޮޑުވުމެވެ.

މި ރަށުގައި ވޯޓާ ސްޕޯޓްސް ސެންޓަރެއް ހިންގަމުން އަންނަ ރާއްޖޭގެ މަޝްހޫރު ފްލައިބޯޑަރު އިބްރާހިމް ހުސެއިން (އިއްބަޑޭ)ގެ ވެސް އެންމެ ބޮޑު ތުނަވަސްކަމަކީ އެ އެވެ. މިހާ ކުޑަ ރަށެއްގައި 10 ބުރިއަށް އިމާރާތްކުރުމަކީ ކުރަން ހެޔޮވާ ވަރުގެ ކަމެއް ނޫން ކަމަށް އޭނާ ބުންޏެވެ.

"އެއްވެސް ވަރަކަށް ކަމުދާ ކަމެއް ނޫން. މިހާ ކުޑަ ރަށެއްގައި އެހާ އާބާދީ ބޮޑުކޮށްގެން [ނުކުންނާނީ ބޮޑެތި މައްސަލަތައް]. މިސާލަކަށް މާލެއަކީ ކުޑަ ރަށެއް، އެތަނުގައި 12 ބުރިއަށް 15 ބުރިއަށް ޖަހަމުން ޖަހަމުން ގޮސް ހިދުމަތެއް ލިބޭތޯ؟ ހޮސްޕިޓަލަކަށް [ހިނގައްޖެ ނަމަ] ހިދުމަތެއް ނުލިބޭ. އަސާސީ ކަންކަން ނުވެ އެތައް ދުވަހެއް ވެގެންދޭ،" އޭނާ ބުންޏެވެ.

މި ރަށް ބައިބޯ ތަނަކަށް ވެގެން ދެން އަންނާނީ، އިބްރާހިމް ހުސެއިން ގަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި، ހާސްކަމެވެ. މިހާރު މި އޮތް ހިތްހަމަޖެހުން ވެސް އޭރުން ނުލިބޭނެކަން ފާހަގަކުރި އެވެ.

"ބައިބޯވުމާ އެކު ކޮންމެ ގޮތެއް ވިޔަސް ވެހިކަލް ބޭނުންވާނެ. ޕިކަޕް އެއްޗެހީގެ ވެސް ޔުސޭޖް އަންނާނެ. ދިހަ ބުރިއަަށް ހަދާއިރު ކިތައް ވެހިކަލްތޯ މިތަނަށް އަރާނީ؟ އެއީ ހުސް ބެޓްރީ ވެހިކަލްއަށް ވެސް ނުވާނެ. މިއީ ހުސް ކަންބޮޑުވުން ނޫންތޯ،" އޭނާ ބުންޏެވެ.

މި ރަށުގައި އުޅޭ 7،000އަށް ވުރެ ގިނަ މީހުންގެ ތެރޭގައި ހާއްސަ އެހީއަށް ބޭނުންވާ އެތައް ބަޔަކު ވެސް އުޅެ އެވެ. މާލެއަކީ އެމީހުންގެ ހާލަތު ހުރި ގޮތުން ދިރިއުޅެން އެންމެ އެކަށީގެންވާ ތަނެއް ނޫނެވެ. ބޭސްފަރުވާއާ އެކު ފަސޭހަ ދިރިއުޅުމެއް އެމީހުންނަށް އޮތީ މި ރަށުގަ އެވެ.

ވިލިމާލެއަށް ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް އަންނަ ނަމަ އެމީހުންގެ ދިރިއުޅުމަށް ވެސް އޭގެ ނުބައި އަސަރު ކުރާނެކަން މި ރިޕޯޓަށް ވާހަކަ ދެއްކި ބައެއް ބުންޏެވެ.

ވިލިމާލެ ތެރެއިން ދެ ދުވަހެއްގެ މަތިން މި އިންޓަވިއުތައް ނަގަން އެކި މީހުންނާ އަހަރުމެން ވާހަކަ ދެއްކީމެވެ. އޭގެ ތެރެއިން މި މައުލޫއުގައި ކެމެރާ ކުރިމަތީ ވާހަކަ ދައްކަން ބޭނުންވީ ދެތިން ބިންވެރިންނެވެ. އެމީހުން ވެސް ބޭނުންވަނީ، 10 ބުރިއަށް ނުވަތަ ނެގެން އޮތް އެންމެ މައްޗަކަށް ގެ ނަގާށެވެ. ކެމެރާ ނުޖައްސާ ވާހަކަ ދެއްކި ހުރިހާ ބިންވެރިން ކަހަލަ ގޮތަކަށް ވެސް އޮތީ ހަމަ އެއް ހިޔާލެކެވެ.

އެމީހުން ގަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި މާލެ ސަރަހައްދުން ގޯތި މި ލިބެނީ ސިޔާސީ މީހުން ބޭނުންވާ ބަޔަކަށެވެ. އެހެންކަމުން މިހާރުގެ ބިންވެރިން ބުނަނީ ދަރިން އުޅެން ވެސް ބުރިބުރިއަށް ގެ ހަދަން ޖެހޭ ކަމަށެވެ.

"އަޅުގަނޑު ވެސް ހަތް ދަރިން އެބަ ތިބި. ވިހި މާމަ ދަރިން އެބަ ތިބި. ކިހިނެއް ފަސް ބުރިއަށް އެކަނި ނަގައިގެން އުޅޭނީ؟ އެ ހުރިހާ ދަރިން ކޮން ތާކަށްތޯ ވަންނާނީ؟ މިތަނުން އެ ދަރިންނަށް [ގޯއްޗެއް] ނުލިބެންޏާ، ގޮތެއް ނެފެންނަންޏާ އަޅުގަނޑު ބޭނުންވަނީ ހަމަ 10 ބުރިއަށް ނެގެންޏާ ނަގަން،" ވިލިމާލެ ބީޗް ސަރަހައްދުގެ ހުސް ބިމުގައި ހަދާފައިވާ ޖޯލިފަތީގައި އޮތް ސަލްމާ ބުންޏެވެ.

ޝަފިއްޔާ އިބްރާހިމް 69، އަކީ ތިން ވަނަ ބުރުގައި ވިލިމާލެއިން ގޯތި ލިބުނު މީހެކެވެ. އޭނާގެ ޝަކުވާއަކީ ވެސް ހައްގުވާ މީހުންނަށް ގޯތި ނުލިބުމެވެ. އެހެންކަމުން 10 ބުރިއަށް އިމާރާތް ކުރުމަކީ އޭނާއަށް 'ހެޔޮ ބަދަލެކެ'ވެ. 

"މިހާރު ގޯއްޗެއް ގެދޮރެއް ނުލިބޭ. ގޯއްޗެއް ބަހާލިޔަސް ލިބެނީ ކުޑަކުޑަ ތަންކޮޅެއް. ފްލެޓް ދޫކުރިޔަސް، މި ލިބެނީ ފަސް ގޯތި ހަ ގޯތި އޮންނަ މީހުންނަށް. ދަރިން ތިބި މީހުންނަށް ވެސް ބުރިބުރިއަށް ގެ ނެގުނީމަ ދޯ ރަނގަޅު ވާނީ،" އޭނާ ބުންޏެވެ.

ޝަފިއްޔާ ގަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި މިކަމާ ދެކޮޅުހަދަނީ 'ހެޔޮ ބަދަލު' ނޭނގޭ މީހުންނެވެ. ކުރިން ވާހަކަ ދެއްކި ސަލްމާގެ ނަޒަރުގައި ގެތައް 10 ބުރިއަށް ނެގުމަކީ މައްސަލަތަކެއް  ނުކުންނާނެ ކަމެކެވެ. ނަމަވެސް ރާއްޖޭގައި އޮންނަ ނިޒާމުގެ ސަބަބުން މަޖުބޫރުވަނީ އެގޮތަށް ދިރިއުޅެން ކަމަށް އޭނާ ދެކެ އެވެ.

ކުރިމަގުގައި މިރަށުގެ އަސްލު މާހައުލު ގެއްލުން ގުޅިފައި އޮތް އެއް މަގަކީ 10 ބުރިއަށް ގެތައް ނެގުމެވެ. އެކަމަކު ބިންވެރިންނަށް އެއީ މޮޅު، ހެޔޮ ބަދަލެކެވެ. ތިމާވެށި ދެކެ ލޯބިވާ އަދި މިހާރު ވެސް ވިލިމާލެ އޮތް ގޮތާ މެދު ހިތްހަމަޖެހޭ ރަށްވެހިންނަށް އެ ގޮތް ކަމަކުނުދެ އެވެ. އެމީހުންގެ ނަޒަރުގައި އެއީ ކުރިމަގަށް އޮތް ބިރެކެވެ.