މޫސުމަށް އަންނަ ބަދަލުތަކުން ކުދި ގައުމުތަކަށް ދިމާވާނެ ތިމާވެށީގެ މައްސަލަތަކަށް ދުނިޔޭގެ ސަމާލުކަން މީގެ 34 އަހަރު ކުރިން ގެނައީ ރާއްޖެ އިން

ދުނިޔޭގެ މޫސުމަށް އަންނަމުންދާ ބަދަލުތަކުން ކުދި ޖަޒީރާ ގައުމުތަކަށް ކުރިމަތިވަމުންދާ ނުރައްކަލަށް ބޮޑެތި ގައުމުތަކުގެ ސަމާލުކަން ހޯދީ ރާއްޖެއިންނެވެ. މޫސުމާއި ތިމާވެށްޓާ ބެހޭ ސައެންސްވެރިންގެ ހޯދުންތަކުން ލަފާކުރެވޭ ހާލަތަކީ، ފިނިހޫނުމިން މައްޗަށް ދާ ނަމަ، ބިން ތިރި ގައުމުތަކާއި ރަށްތަކަށް ގެއްލުންވެ ނެތިގެން ހިނގައިދާނެ ކަމެވެ. އޭޕްރިލް 1987ގައި ރާއްޖޭގެ ބައެއް ރަށްރަށަށް، ޚާއްސަކޮށް މާލެއަށާއި އެއާޕޯޓް ހިމެނޭ ހުޅުލެއަށް، އުދަ އެރުންވީ ރާއްޖޭގެ ނާޒުކު ތިމާވެށީގެ ހާލަތު ދުނިޔެ އަށް ހާމަކޮށްދޭން ލިބުނު ވަރަށް ރަނގަޅު ފުރުސަތަކަށެވެ. އޭރުގެ ރައީސް މައުމޫން އަބްދުލްގައްޔޫމް އެ ފުރުސަތު ވަރަށް ފުރިހަމައަށް ބޭނުންކުރެއްވި އެވެ. އެ އަހަރު އޮކްޓޫބަރުގައި އޮތް މުހިންމު ދެ ބައްދަލުވުން ކަމުގައިވާ ކޮމަންވެލްތު ސަމިޓާއި އދގެ ޖެނެރަލް އެސެމްބްލީގައި، މޫސުމަށް އަންނަ ބަދަލުތަކުން ރާއްޖެ ފަދަ ގައުމުތަކަށް އޮތް ނުރައްކާ ވަރަށް ރަނގަޅަށް ބަޔާންކޮށްދެއްވި އެވެ.

އދގެ ޖެނެރަލް އެސެމްބްލީގެ 42 ވަނަ ބައްދަލުވުން ޚާއްސަކޮށްފައިވަނީ ތިމާވެށްޓާއި ތަރައްގީ އަށެވެ. އެ ބައްދަލުވުމުގައި، 19 އޮކްޓޫބަރު 1987ގައި، ދުނިޔެއަށާއި ރާއްޖެއަށް ދިމާވެފައިވާ ތިމާވެށީގެ މައްސަލަތަކާ ބެހޭގޮތުން މައުމޫން ވާހަކަދެއްކެވި އެވެ. ޚާއްސަކޮށް ކަނޑުގެ ލޮނުގަނޑު އުފުލުމުގެ ސަބަބުން ރާއްޖެ ފަދަ ބިން ތިރި ޖަޒީރާ ގައުމުތަކަށް އޮތް ނުރައްކާ، އެ ދުވަސްވަރު އާންމުކޮށްފައިވާ ދިރާސާތަކާ ހަވާލާދެއްވައި، ދުނިޔޭގެ ގައުމުތަކުގެ ވެރިންގެ ސަމާލުކަމަށް ގެންނެވި އެވެ. މައުމޫންގެ ތަގްރީރުގައި  ފާހަގަކުރެއްވި ބައެއް ކަންތައްތަކަކީ:

 ކަނޑުގެ ލޮނުގަނޑު އުފުލުމުން ކުރާނެ ނޭދެވޭ އަސަރާ ބެހޭގޮތުން ވަރަށް ގިނަ ސައެންސްވެރިންނާއި ޖަމްއިއްޔާތަކުން ވަނީ ނެދަލެންޑްސް، އެމެރިކާ، މިސުރު، ބަންގްލަދޭޝް އަދި ރާއްޖޭގައި ދިރާސާތައް ކޮށްފައިކަން ފާހަގަކުރައްވަމުން މައުމޫން ވިދާޅުވިގޮތުގައި ބިންި ތިރި، އައްސޭރިފަށުގެ ގައުމުތަކަށް އުދަ އެރުމާއި ފެން ލޮނުވުމުގެ މައްސަލަތައް ކުރިމަތިވާނެ އެވެ.

ކަނޑުގެ ލޮނުގަނޑު އުފުލުމުން ރާއްޖެއަށް ދިމާވާނެ މައްސަލަތަކާ މެދު ވަރަށް ދިގުކޮށް މައުމޫން ވާހަކަ ދެއްކެވި އެވެ.

ރާއްޖޭގެ ގިނަ ރަށްތަކުގެ އުސްމިނަކީ ކަނޑުގެ ލޮނުގަނޑުން ފެށިގެން 2 މީޓަރު ކަމަށް ވުމާއެކު، ކަނޑުގެ ލޮނުގަނޑު އުފުލުމަކީ "ގައުމެއްގެ ނެތިދިއުން" ކަމަށް ވެސް މައުމޫން ވިދާޅުވި އެވެ.

މައުމޫން ވިދާޅުވިގޮތުގައި ހުޅަނގު މޫސުމުގައި ކަނޑު ގަދަވެ އުދަ އެރުމުގެ މައްސަލަތައް، ރާއްޖޭގެ އޭރުގެ 195،000 މީހުންގެ އާބާދީ އަށް ކުރިއަކުން ނުފޯރަ އެވެ. ނަމަވެސް އުދަ އެރުމުގެ މައްސަލަތައް ވަނީ އެ އަހަރު (1987) އިތުރުވެފަ އެވެ. މިސާލެއްގެ ގޮތުން މައުމޫން ވިދާޅުވީ 10-12 އެޕްރީލްގައި، ދުވަހަކު ވެސް ތަޖުރިބާކުރެވިފައި ނުވާ ވަރަށް، ރާއްޖޭގެ ގިނަ ރަށްތަކަކަށް އުދަ އެރުމެވެ.

ކެނެޑާގެ ވެންކޫވާގައި 13-14 އޮކްޓޫބަރު 1987ގައި އޮތް ކޮމަންވެލްތު ސަމިޓްގައި ވެސް މައުމޫން ވަނީ ރާއްޖެއަށް ދިމާވި އާދަޔާޚިލާފަށް އުދައެރުމުގެ ހާދިސާއަށް ދުނިޔޭގެ ސަމާލުކަން ގެންނަވައިފަ އެވެ. ޖަލްސާގައި ދެއްވި ތަގްރީރުގައި މައުމޫން ވިދާޅުވީ އުދަ އެރުމުގެ ސަބަބުން ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކެއް ރާއްޖޭގެ ކުދި، ބިން ތިރި ރަށްތަކަށް ލިބިފައިވާ ކަމަށެވެ. މައުމޫންގެ ތަގްރީރާ ގުޅިގެން، ބައްދަލުވުމުގައި ބައިވެރިވެވަޑައިގެންނެވި ގައުމުތަކުގެ ވެރިން ރާއްޖޭގެ ހާލަތާ މެދު ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކުރެއްވި އެވެ.

އޭގެ އެއް އަހަރު ފަހުން، ނޮވެމްބަރު 1989ގައި ރާއްޖޭގައި ބޭއްވި 'ސްމޯލް ސްޓޭޓްސް ކޮންފަރެންސް އޮން ސީލެވެލް ރައިޒް' އަކީ  މޫސުމަށް އަންނަ ބަދަލުތަކުން ކުދި ގައުމުތަކަށް ދިމާވާނެ ތިމާވެށީގެ މައްސަލަތަކާ މެދު މަޝްވަރާކުރި މުހިންމު ބައްދަލުވުމެކެވެ. މި ބައްދަލުވުމުން، 'އެލައަންސް އޮފް ސްމޯލް އައިލެންޑް ސްޓޭޓްސް' ގާއިމްކުރުމަށް މަގުފަހިވެގެންދިޔަ އެވެ. ނޮވެމްބަރު 14-18އަށް ބޭއްވި ބައްދަލުވުމުގައި އެކުލަވައިލި 'މާލޭ ޑެކްލަރޭޝަން އޮން ގްލޯބަލް ވޯމިން އެންޑް ސީލެވެލް ރައިޒް' ގައި، ޖައްވު ހޫނުވެ ދުނިޔޭގެ މޫސުމަށް އަންނަ ބަދަލުތަކުން ރާއްޖެ ފަދަ ބިން ތިރި ކުދި ގައުމުތަކަށް އޮތް ނުރައްކާ ބަޔާންކޮށްފައިވެ އެވެ. ތިން ސަފުހާގެ މި ގަރާރުގައި ފާހަގަކޮށްފައިވާ ގޮތުގައި ތިމާވެށީގެ މައްސަލަތައް އުފެދުން ގުޅިފައިވަނީ މާއްދީ ތަރައްގީއަށްޓަކައި، ވޭތުވެދިޔަ 200 އަހަރު، ތަރައްގީވެފައިވާ ގައުމުތަކުން ކޮށްފައިވާ ސިނާއީ މަސައްކަތްތަކާ އެވެ. އެހެންކަމުން ތިމާވެށީގެ މައްސަލަތައް ހަމައަކަށް އެޅުވުމަށްޓަކައި މަސައްކަތްކުރުމަކީ އެ ގައުމުތަކުގެ ޒިންމާއެއް ކަމުގައި ގަރާރުގައި ބުނެފައިވެ އެވެ.

ކުދި ޖަޒީރާ ގައުމުތަކުގެ ހާލަތު މީގެ 34 އަހަރު ކުރިން ސަމާލުކަމަށް އައި ނަމަވެސް، މޫސުމީ ބަދަލުތަކުގެ އަސްލު ކަމުގައިވާ ވިހަ ގޭސް ޖައްވަށް ބޭރުކުރުން މަދުކުރުމަށް އެކަށީގެންވާ ފިޔަވަޅުތަކެއް ނޭޅެ އެވެ. އިނގިރޭސިވިލާތުގެ ގްލާސްގޯގައި އިއްޔެ ފެށި ކޮޕް26 ސަމިޓުގައި ވެސް، ހަގީގީ ރަނގަޅު ބަދަލުތަކެއް އަންނާނެ ފިޔަވަޅުތަކެއް، ތަރައްގީވެފައިވާ ގައުމުތަކުން އަޅަން އެއްބަސްވާނެކަމުގެ ޔަގީންކަމެއް ނެތެވެ. ނަމަވެސް، އޮތް ނުރައްކަލުގެ ވާހަކަ އެކި ފެންވަރުގައި ދެކެވޭތާ ވަރަށް ގިނަ ދުވަސްވެއްޖެ އެވެ.

މޫސުމަށް އަންނަ ބަދަލުތަކާ ގުޅޭގޮތުން އިތުރަށް ކިޔާލަން