ރައްޔިތުންގެ ގަދަ ހިތްވަރުން ގެނައި ބަދަލުތައް އޮޔާ ދަނީ

ރާއްޖެއާ ބެހޭ ގޮތުން 29 ޖުލައި 2003ގައި އެމްނެސްޓީ އިންޓަނޭޝަނަލް އިން ނެރުނު ރިޕޯޓަކީ އޭރު އޮތް އަނިޔާވެރިކަމާއި ހައްގުތައް ނިގުޅައިގަތުމުގެ ސަގާފަތް މުޅި ދުނިޔެއަށް ތިލަކޮށްދިން ރިޕޯޓެކެވެ. ރާއްޖޭގެ ސަރުކާރުން އިސްލާހީ ފިޔަވަޅުތައް އެޅުމުގެ މަސައްކަތްތައް ފަށަން މަޖުބޫރު ކުރުވި ރިޕޯޓެއް ވެސް މެ އެވެ.

ތަޖުރިބާކާރުންނާއި މާހިރުން ސިފަކުރާ ގޮތުގައި، އެ ރިޕޯޓަށް ފަހު އޭރުގެ ރައީސް މައުމޫން އަބްދުލްގައްޔޫމްގެ ވެރިކަމުގައި ރާއްޖެއިން އިންސާނީ ހައްގުތަކުގެ ދާއިރާއިން ކުރިއެރުން ހޯދީ ހައިރާން ކުރަނިވި ހަލުވިކަމަކާ އެކު އެވެ. ދުނިޔޭގެ އެހެން ގައުމުތަކާ އަޅާބަލާއިރު ރާއްޖެއިން ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް ފެނުނީ ހީވެސް ނުކުރާހާ އަވަހަށެވެ. ސަރުކާރު ޒިންމާދާރު ކުރުވުމުގައި އާންމުންގެ ބައިވެރިވުމާއި ހިއްސާ ބޮޑެވެ. ނުލިބުނު ހައްގުތައް ހޯދަން ނުކުތީ ކެރުންތެރިކަމާ އެކު، ފަސްޖެހުމެއް ނެތި އެވެ.

ނަމަވެސް އެމްނެސްޓީގެ ތާރީހީ ރިޕޯޓަށް 20 އަހަރުވެ، އިސްލާހީ މަސައްކަތްތަކުގައި ރާއްޖެއިން ކުރިއެރުން ހޯދާފައިވާ މިންވަރު ވަޒަންކުރަން އެމްނެސްޓީ އިންޓަނޭޝަނަލްގެ ފަރާތުން މިދިއަ ހަފުތާގައި ބޭއްވި ޕެނަލް ޑިސްކަޝަންގެ ބައިވެރިންގެ ފަރާތުން ފެނުނީ ކަންބޮޑުވުމެވެ. އެ ދުވަހު ކުރެވުނު އުންމީދުތަކާ މުޅިން ތަފާތު މަންޒަރެއް މިއަދު ފެންނާތީ އެވެ. ހާލަތު ބަދަލުކުރަން ދިވެހިން އޭރު ނުކުމެ ކުރި ބުރަ މަސައްކަތް ކޮޅެއްގައި ނުޖެހި، ވަކި ހިސާބަކުން މަޑުޖެހިފައި ވާތީ އެވެ. ހުވަފެންތަކުގައި ކުލަ ނުޖެހި، ފަނޑުވެގެން ދާތީ އެވެ.

ގައުމެއްގެ އިސްލާހީ މަސައްކަތް ކުރިއަށްދަނީ ފިޔަވަހިތަކެއްގެ މައްޗަށެވެ. ފުރަތަމަ ފެންނަ މަންޒަރަކީ އަނިޔާވެރިކަމާއި ހައްގުތައް ނިގުޅައިގަތުން އާންމުވި ނަމަވެސް، އެއީ ނުވާ ކަމަކަށް ހަދައިގެން ތިބުމެވެ. ދެން، ވަކި ހިސާބަކުން އަނިޔާވެރިކަން ކޮޅުންލައިގެން ރައްޔިތުން ނުކުމެ އެކަމާ ދެކޮޅަށް ތެދުވުމެވެ. ސަރުކާރު ޖަވާބުދާރީކޮށް އިސްލާހީ ފިޔަވަޅުތައް އަޅަން މަޖުބޫރު ކުރުވުމެވެ. ދިވެހިން މި ހުރިހާ މަރުހަލާއެއް ކަޑައްތު ކުރި އެވެ.

ފުރިހަމަ ނުކުރެވުނީ އެންމެ ފަހު މަރުހަލާ އެވެ. އިސްލާހީ މަސައްކަތް އެއްވާނެއްގައި ހުއްޓާނުލާ ކުރިއަށް ގެންގޮސް، އިންސާނީ ހައްގުތަކަކީ ކޮންމެ މީހަކަށް ވެސް ލިބެން ޖެހޭ އެއްޗެއްކަން ގަބޫލުކުރާ މުޖުތަމައުއެއް އުފައްދުމުގެ މަރުހަލާ އެވެ.

ރާއްޖެއިން 2003 އިން ފެށިގެން ހޯދި ބޮޑެތި ކުރިއެރުންތަކުގައި ބުރަކި ޖެހުނީ ގައުމުގައި ފެޅުނު ސިޔާސީ ހަލަބޮލިކަމުގެ ހުޅުގަނޑާ އެކު އެވެ. އެއާ އެކު ދިވެހިން ގަދަ ހިތްވަރާ އެކު އަމާޒު ހިފި މިސްރާބު ގެއްލުނެވެ. ނަތީޖާއަކަށް ވީ ހޯދުނު ކުރިއެރުމުން ދެމެހެއްޓެނިވި ނަތީޖާއެއް ނުނެރެވެނީސް، ހާސިލް ކުރަން މަސައްކަތް ކުރި ތަސައްވުރު ފަނޑުވެގެން ގޮސް، ލިބުނު ކޮންމެ މޮޅަކުން އާ ދެރައެއް އުފަންވުމެވެ.

ރާއްޖޭގައި އަދިވެސް އޮތީ 'ކަން ނުވެ ނަން ވެފައިވާ' ޑިމޮކްރަސީއެކެވެ. ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރާއި ގާނޫނު ހެދުމުގެ ބާރާއި ޝަރުއީ ދާއިރާ މަސްހުނިވެ، ނުފޫޒުން އެއްކިބާވާނެ ގޮތެއް ނެތިފަ އެވެ. ފެންނަނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގައި، ވެރިކަން ކުރާ ޕާޓީގެ މެޖޯރިޓީ އޮވެ، 'ރަބާ ސްޓޭމްޕް' ޖެހި ގާނޫނުތައް ފާސްކުރާ މަންޒަރެވެ. ޖުޑީޝަލް ސާވިސް ކޮމިޝަން (ޖޭއެސްސީ)ގައި މަޖިލީހުގެ މެމްބަރުންނާއި ސިޔާސީ ބޭފުޅުން ތިއްބަވައިގެން ފަނޑިޔާރުންގެ ސުލޫކީ މައްސަލަތައް ބަލާ، އަދަބު ކަނޑައަޅާ ތަނެވެ.

އެންމެ ފަހުގެ ރިޔާސީ އިންތިހާބު 2018ގައި ބޭއްވި އިރު، އިންތިހާބަށް ކުރިމަތިލާނެކަން އިއުލާނުކޮށްފައިވާ ބައެއް ކެންޑިޑޭޓުންނާއި ސިޔާސީ ދާއިރާގައި އިސްކޮށް އުޅުއްވާ ބޭފުޅުންގެ މައްޗަށް ވަނީ ބޮޑެތި ޖަލު ހުކުމްތައް ކޮށްފަ އެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި:

މި އަހަރުގެ ރިޔާސީ އިންތިހާބު ބޯމަތިވެފައިވާއިރު 2018ގައި ފެނުނު މިންވަރަށް 'ޕޮލިޓިކަލް ޕާސެކިއުޝަން' ނުފެނުނު ނަމަވެސް، އިދިކޮޅުގެ އެންމެ ވަރުގަދަ ރިޔާސީ ކެންޑިޑޭޓް، ޕީޕީއެމް-ޕީއެންސީގެ ލީޑަރު އަދި ކުރީގެ ރައީސް އަބްދުﷲ ޔާމީން ހުންނެވީ އެމްއެމްޕީއާރުސީގެ ހިޔާނާތުގެ މައްސަލައެއްގައި ކުށް ސާބިތުވެ، ބަންދުގަ އެވެ.

ކުށެއް ކޮށްފި ނަމަ، އެ ކުށެއްގެ އަދަބު ލިބެން ޖެހޭނެ ކަމާ މެދު އެއްވެސް ސުވާލެއް ނެތެވެ. ނަމަވެސް ފާހަގަކޮށްލެވޭ ކަމަކީ، އެކި ސަރުކާރުތަކުގައި ދައުލަތުގެ އިސް މަގާމުތައް ފުރާފައިވާ 281 މީހުން އެމްއެމްޕީއާރުސީގެ ބޮޑު ހިޔާނާތުގައި ބައިވެރިވި ނަމަވެސް، އެ މައްސަލައިގައި ޖަލު ހުކުމެއްގައި ހުންނެވީ ޔާމީން އެކަނި ކަމެވެ.

ހުކުމް ތަންފީޒު ކުރައްވަމުންދާތީ ޔާމީންގެ ކެންޑިޑެސީ އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަނުން ބަލައިގެންފަ އެއް ނުވެ އެވެ. އެ މައްސަލަ މިހާރު އެ އޮތީ ސުޕްރީމް ކޯޓުގަ އެވެ. އިންތިހާބުގައި ވާދަކުރުމުގެ ފުރުސަތު ޔާމީނަށް ގެއްލޭ ގޮތަށް ކޯޓުން ނިންމައިފި ނަމަ، އެއީ ރައީސް އިބްރާހިމް މުހައްމަދު ސޯލިހު ނުފޫޒު ފޯރުވައިގެން، އިންތިހާބުގެ ވާދަވެރިކަން ކުޑަކުރަން ޔާމީން 'ދުއްވާލުން' ކަމުގައި ބުނުމުގެ ޖާގަ އިދިކޮޅުގެ މެމްބަރުންނަށް އޮންނާނެ އެވެ.

ފެންނަ މަންޒަރަކީ، ޑިމޮކްރަސީއެއް ގާއިމުވެ ތިން ދައުރު ފާއިތުވެގެން ދިޔައިރު، ޑިމޮކްރަސީގެ އެންމެ ފުރިހަމަ ރާހަތެއް ރައްޔިތުންނަށް ނުކޮށް، ގައުމުގެ ހާލަތު ބަދަލުކުރެވިދާނެ ކަމުގެ އުންމީދު ފަނޑު ވާ ތަނެވެ. ކުރީގެ ރިޔާސީ އިންތިހާބުތަކާ އަޅާބަލާއިރު، މިފަހަރުގެ އިންތިހާބަށް ވެސް ރައްޔިތުންގެ ޝައުގުވެރިކަން ކުޑަ ކަމެވެ. 

އެމްނެސްޓީގެ ޕެނަލްގެ ބައިވެރިން ފާހަގަކުރި އެންމެ ބޮޑެތި ކަންބޮޑުވުންތަކަކީ، ހަމައެކަނި ނިކަމެތި މީހާގެ މައްޗަށް ގާނޫނު ހިނގުމެވެ. ގައުމުގައި ބާރު އޮތް އިއްޒަތްތެރިން މަގާމުތަކުގައި ތިބެގެން ކިތައްމެ ބޮޑެތި ކުށްތަކަށް އަރައިގަތަސް 'މައުސޫމް' ވުމެވެ. ދައުލަތުގެ ވެރިން ޖަވާބުދާރީ ނުކުރެވުމެވެ. ރައްޔިތުންގެ ރައްކާތެރިކަން އިސް ނުކުރެވުމެވެ. ބޯހިޔާވަހިކަމާއި، ކެއިން ބުއިން ފަދަ އަސާސީ ހައްގުތައް އަދިވެސް އެންމެނަށް ކަށަވަރު ނުކުރެވުމެވެ.

އެބޭފުޅުން އެންމެ ބޮޑަށް ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކުރި އަނެއް ކަމަކީ ރައްޔިތުންނަށް ލިބިފައިވާ ހައްގުތައް ވެސް ހަނިވަމުން ދިޔުމެވެ. ހިޔާލު ފާޅުކުރުމުގެ މިނިވަންކަމަށް ހުރި ގޮންޖެހުންތަކުން އެކަން ވަރަށް ސާފުކޮށް ފެންނަން އެބަ އޮތެވެ. އެގޮތުން:

ރާއްޖޭގެ މިހާރުގެ ހާލަތަކީ ގާނޫނީ ގޮތުން ކުރިއަށް އެޅުނު ބައެއް ފިޔަވަޅުތައް ވެސް ފަހަތަށް އެޅެން ފަށާފައިވުމެވެ. އޭގެ އެއް މިސާލަކީ އަދިވެސް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން އިސްލާހު ކޮށްފައި ނުވާ ހެއްކާ ބެހޭ ގާނޫނުގެ ދަށުން މަސްދަރު ހާމަކުރަން ނޫސްވެރިންނަށް މަޖުބޫރުކުރެވޭ ގޮތަށް އޮތް އޮތުމެވެ. ފަހަކަށް އައިސް މުޒާހަރާތަކުގެ ތެރެއިން ނޫސްވެރިންނަށް އަނިޔާ ކުރުން އިތުރުވެފައިވާ މައްސަލަ ވެސް ޕެނަލްގެ ބައިވެރިން ފާހަގަކުރި އެވެ.

ކުރީގެ ރައީސް ޔާމީންގެ ސަރުކާރުގައި އެއްވެ އުޅުމުގެ މިނިވަންކަމުގެ ހައްގު ހަނިކޮށް، ހަމައެކަނި ކާނިވާ ސަރަހައްދަށް އެއްވެވޭ ގޮތަށް ގާނޫނު ބަދަލުކޮށްފައިވުމަކީ ވެސް އެފަދަ މިސާލެކެވެ. މި ސަރުކާރުން އެކަން ބަދަލުކުރާނެ ކަމުގެ ވައުދާ އެކު ވެރިކަމަށް އައި ނަމަވެސް، ދައުރު ނިމެންދާ އިރު ވެސް އެކަން އޮތީ މަޖިލީހުގައި ޕާކު ކޮށްފަ އެވެ. އިދިކޮޅުގެ މުޒާހަރާތަކުގައި ފުލުހުން ހާލަތާ ނުބައްދަލު ބާރުގެ ބޭނުންކޮށް، ރައީސްގެ ކެމްޕޭން ދަތުރާ ދިމާކޮށް އިދިކޮޅުން ޝުއޫރު ފާޅުކޮށް ހަރުކޮށްފައިވާ ބެނާތައް ނަގާ ކަމުގެ ޝަކުވާގެ އަޑުތައް ވެސް ވަނީ ގަދަވެފަ އެވެ.

އަންހެނުންނާއި ކުޑަކުދިންނަށް ކުރާ އަނިޔާ ދުވަހުން ދުވަހަކަށް އިތުރުވަނީ އެވެ. ޖިންސީ ކުށްތަކާއި ގެވެށި އަނިޔާގެ އަމަލުތައް ވަނީ 'ނޯމަލް' ވެފަ އެވެ. އާއިލާތައް ރޫޅި، ހިމާޔަތާއި ރައްކާތެރިކަމުން މަހުރޫމް ވެފައިވާ ކުޑަކުދިން ބައިވަރެވެ. ޅަ އުމުރުގައި ކުށުގެ ވެއްޓަށް ހުށަހެޅި ދިރިއުޅުން ހަލާކުވެގެންދާ އެތައް ބައެކެވެ. މަސްތުވާތަކެތީގެ މައްސަލަ އޮތީ އަތްނުފޯރާ ފަށުގަ އެވެ. ގޭދޮށު ކުދިންކޮޅެއް އެއްވެގެން އުފެއްދި ގްރޫޕްތަކަކީ މިހާރު ރާވައިގެން ޖަރީމާތައް ހިންގާ ބޮޑެތި ގޭންގުތަކެވެ.

އެމްނެސްޓީގެ ޕެނަލް ޑިސްކަޝަންގެ ބައެއް ބައިވެރިން ވެސް ރާއްޖޭގެ އިޖުތިމާއީ މައްސަލަތަކަށް އަލިއަޅުވާލި އެވެ.

އިޖުތިމާއީ މައްސަލަތައް ހައްލުކުރަން ރާއްޖެއިން ކޮށްފައިވާ އެންމެ ބޮޑު މަސައްކަތަކީ އެކަމަށް ހާއްސަ ގާނޫނުތައް ތަސްދީގުކޮށް އަމަލުކުރަން ފެށުމެވެ. އެގޮތުން އެންމެ ފާހަގަކޮށްލެވޭ ގާނޫނުތަކަކީ:

މި ގާނޫނުތައް ކިތައްމެހާ ވެސް ފުރިހަމަ އެވެ. ނަމަވެސް، ތަންފީޒު ކުރެވޭ ތަނެއް ނާދެ އެވެ. މިފަދަ ކުށްތައް ތަހުގީގު ކުރެވި، ކޯޓު މަރުހަލާ ނިމި، ކުށް ސާބިތުވާ މީހުންގެ ނިސްބަތް ލަދުގަންނަން ޖެހޭހާ ދަށެވެ. އަންހެނުންނާއި ކުޑަކުދިންނަށް ކުރާ އަނިޔާ އަކީ އަދިވެސް މުޖުތަމައުގެ ތެރޭގައި ދެވެން ޖެހޭ ވަރުގެ ސަމާލުކަމެއް ނުދެވި އޮތް، ހައްލު ކުރަން ޖެހޭ ބޮޑު މައްސަލައެކެވެ.

ކުޑަކުދިންނާއި އަންހެނުންނަށް ކުރާ އަނިޔާގެ މައްސަލަތައް ރާއްޖޭގައި ރިޕޯޓް ކުރާ މިންވަރު، ކަމާ ބެހޭ ފަރާތްތަކަށް އޮންނަ އިތުބާރު ކުޑަވުމުގެ ސަބަބުން، ކަންބޮޑުވާހާ މަދެވެ. ޖިންސީ ކުށްތަކުގެ މައްސަލަތަކާއި، މަސައްކަތުގެ މާހައުލުގައި ކުރިމަތިވާ ފުރައްސާރައިގެ މައްސަލަތައް ވެސް ހަމަ އެފަދަ އެވެ.

އެމްނެސްޓީގެ ޕެނަލްގައި ވާހަކަދައްކަވަމުން ވެސްޓްމިންސްޓާ ފައުންޑޭޝަން ފޯ ޑިމޮކްރަސީ އިން މޯލްޑިވްސްގެ ޑިރެކްޓަރު އަރީޖް ހުސައިން ވަނީ މީގެ އިތުރުން ވެސް އަންހެނުންނަށް ރާއްޖޭގައި ދިމާވާ ބައެއް ތަފާތު ކުރުންތައް ފާހަގަކޮށްފަ އެވެ. އެގޮތުން:

"އެކަމަކު އަހަރެމެންނަށް އަދިވެސް ނެތް މި މައްސަލަތަކުގެ ފުނަށް ވާސިލުވެ، ކަންކަން ހައްލުކުރަން ބޭނުންވާ 'ޕޮލިޓިކަލް ވިލް' އެއް. އަހަރެމެން ގަބޫލުކުރާ ގަބޫލުކުރުންތައް ބަދަލުކުރަން އެބަ ޖެހޭ. މުޖުތަމައުގައި ވަކިހިއްޕާލާފައިވާ 'ޕެޓްރިއާކަލް' ވިސްނުންތައް ބަދަލުކުރަން އެބަ ޖެހޭ. ދިވެހި އަންހެނުންގެ އަގު ވަޒަންކޮށް، ބަލައިގަންނަން ޖެހޭ،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

އެމްނެސްޓީގެ ޕެނަލް ޑިސްކަޝަނެއްގައި ވާހަކަދައްކަވަމުން އެޑްވޮކޭޓިން ފޯ ދަ ރައިޓްސް އޮފް ޗިލްރަން (އާކް)ގެ ޑިރެކްޓަރު މުރުތަލާ މޫސާ ވިދާޅުވީ ކުޑަކުދިންގެ ހައްގުތައް ނިގުޅައިގަތުމުގެ އެކި މައްސަލަތައް މިދިޔަ 20 އަހަރުގެ ތެރޭގައި ބޮޑުތަނުން އިތުރުވެ، ސީރިއަސްވެފައިވާ ކަމަށެވެ. އޭނާ ފާހަގަކުރެއްވި ގޮތުގައި:

އޭނާ އިތުރަށް ވިދާޅުވި ގޮތުގައި:

"ކުޑަކުދިންނަށް ކުރާ އަނިޔާ އާއި، ގައިންގަޔަށް ނާރާ ބަލިތަކާއި، މަސްތުވާތަކެތީގެ މައްސަލަ ފަދަ އިޖުތިމާއީ މައްސަލަތަކުގައި 'ޕްރިވެންޝަން' އަށް މިދިޔަ ސަރުކާރުތަކުގައި ދޭން ޖެހޭ އަހައްމިއްޔަތުކަން ދެވިފައެއް ނުވޭ. އެއީ އެފަދަ މަސައްކަތްތަކަކީ ސިޔާސީ ފަރާތްތަކަށް ފޮޓޯ ނަގާނެ މާ ބޮޑު ފުރުސަތެއް ލިބޭ މަސައްކަތެއް ނޫން، ނުވަތަ ބޮޑު އަދަދުން ފައިސާ ހަރަދުކޮށްގެން ހިންގާ ބޮޑެތި ކޮންޓްރެކްޓުތަކެއް ނޫން،" މުރުތަލާ ވިދާޅުވި އެވެ.

އޭގެ ބަދަލުގައި ސަރުކާރުތަކުގެ ސިޔާސަތަކީ، މުރުތަލާ ފާހަގަކުރެއްވި ގޮތުގައި، މައްސަލަތަކުން ނުކުންނަ ނުރަނގަޅު ނަތީޖާގައި 'މަލަން އަޅާ' ލުމެވެ. މަސްތުވާތަކެއްޗަށް ޒުވާނުންނާ ކުޑަކުދިން ހުށަހެޅެން މެދުވެރިވާ ސަބަބުތައް ދެނެގަނެ، އެ ސަބަބުތައް ނައްތާލުމުގެ ބަދަލުގައި އަދިވެސް އިސްކަން ދެނީ ރީހެބިލިޓޭޝަން ޕްރޮގްރާމްތައް ހިންގުމަށެވެ.

"ބަޖެޓު ވެބްސައިޓުގެ ތަފާސްހިސާބުތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި، މިދިޔަ އަހަރުގެ ޖެނުއަރީން ފެށިގެން ނޮވެމްބަރާ ހަމައަށް އިޖުތިމާއީ ދާއިރާއަށް ސަރުކާރުން 3.9 މިލިއަން ރުފިޔާ ހަރަދުކޮށްފައިވޭ. އެކަމަކު އޭގެ ތެރެއިން ސީދާ ކުޑަކުދިންނާ އާއިލާތަކުގެ ހާލަތު ރަނގަޅު ކުރުމަށް ހަރަދު ކޮށްފައިވަނީ އެންމެ %6،" މުރުތަލާ ފާހަގަކުރެއްވި އެވެ.

މިހުރިހާ ކަންބޮޑުވުންތަކާ އެކު ވެސް، ރާއްޖެއަކީ އަދިވެސް އުންމީދި ގައުމެކެވެ. މިގައުމަށް ޑިމޮކްރަސީ ގެނެސް، ނިގުޅައިގެންފައިވާ ހައްގުތަކާއި މިނިވަންކަން ހޯދަން ދިވެހިން ކޮށްފައިވަނީ ވަރުގަދަ ހަނގުރާމައެކެވެ. އެދުވަހު ރާއްޖެއިން ދެއްކި ލާމަސީލު މިސާލަކީ، އަދިވެސް ގައުމުގެ ކަންކަން ހަމަމަގަށް އަޅުވާ، 2003ގައި ފެށި މަސައްކަތް ނިންމުމުގެ ގާބިލުކަން ދިވެހިންގެ ކިބައިގައި ހުރި ކަމުގެ ހެއްކެކެވެ.

އެކަން ފާހަގަކުރައްވާ، އެމްނެސްޓީ އިންޓަނޭޝަނަލްގެ ޑެޕިއުޓީ ސައުތު ޑިރެކްޓަރު ޑރ. ދިނުޝިކާ ޑިސަނަޔަކެ ވިދާޅުވީ މިއީ އިސްލާހީ މަސައްކަތަށް އެންމެ "މުނާސަބު ވަގުތު" ކަމަށެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ރިޔާސީ އިންތިހާބެއް ބޯމަތިވެފައިވާ ދަނޑިވަޅެއްގައި 2003ގެ ރިޕޯޓަށް 20 އަހަރު ފުރޭ އިރު، ގައުމުގެ ކުރިމަގުގެ މިސްރާބު ހެޔޮ މަގަށް އެޅުވުމަށް ރައްޔިތުންނަށް ކުރެވޭނެ މުހިއްމު ކަންކަން އެބަހުއްޓެވެ.

"ދިވެހިންނަށް އަޅުގަނޑު ގޮވާލަން މި ފުރުސަތުގެ ބޭނުން ހިފާ، އިންސާނީ ހައްގުތައް ކަށަވަރު ކޮށްދޭނެ ކަމުގެ ޔަގީންކަން ސިޔާސީ ލީޑަރުންގެ ފަރާތުން ހޯދަން،" ދިނުޝިކާ އިލްތިމާސް ކުރެއްވި އެވެ.

\ދިނުޝިކާ އެދިވަޑައިގެންނެވި މައިގަނޑު ތިން ކަމަކީ:

"ކޮންމެ ގައުމެއްގައި ވެސް އުޅޭނެ މިފަދަ ބަދަލުތަކަށް ތާއީދު ނުކުރާ މީހުން، ވިސްނުމުގެ ސަބަބުން ނުވަތަ ދީނީ ގަބޫލުކުރުންތަކުގެ ސަބަބުން އަނިޔާވެރިކަމަށް ހިތްވަރުދޭ މީހުން،" އޭނާ ފާހަގަކުރެއްވި އެވެ.

ނަމަވެސް 'ޕޮލިޓިކަލް ވިލް' އޮވެެ، މިނިވަން މުއައްސަސާތައް މިނިވަންކަންމަތީ މަސައްކަތް ކުރުމުގެ ފުރުސަތު ފަހިކޮށްދީ، ކަންކަމަށް ބަޖެޓު ކަނޑައެޅި، ރަނގަޅަށް މޮނީޓަރު ކުރެވޭ ނަމަ، ރާއްޖޭގެ ހާލަތު ހަމަމަގަށް އެޅުވޭނެ ކަމާ މެދު އޭނާ ޝައްކެއް ނުކުރައްވަ އެވެ.

"... [މިކަންކަން] ކުރެވިއްޖެ ނަމަ، އޭޝިއާގައި އެކަންޏެއް ނޫން، މުޅި ދުނިޔޭގައި ވެސް އިސްލާހީ މަސައްކަތުގައި މިސާލެއްގެ ގޮތުގައި ނެގޭނެ ގައުމަކަށް ރާއްޖެ ވާނެ،" ދިނުޝިކާ ވިދާޅުވި އެވެ. 

2003ގެ އެމްނެސްޓީ ރިޕޯޓު ލިޔުއްވި އައްބާސް ފާއިޒް އާންމު ރައްޔިތުންނާ މަދަނީ ޖަމާއަތްތަކުގެ ކިބައިން އެދިވަޑައިގެންނެވީ ތިން ކަމަކަށެވެ. އެއީ:

"2002 އާއި 2005އާ ދޭތެރޭގައި، ބަދަލަކަށް ބޭނުންވެގެން ނުކުތް ދިވެހިންގެ ފުރަތަމަ ޖީލު އެކަމަށްޓަކައި ވަރަށް ބޮޑެތި ގުރުބާނީތަކެއް ވި. އެމީހުން އެކަން ކުރީ ވަރަށް އުނދަގުލުން، ވަރަށް ބޮޑެތި ގޮންޖެހުން ކަޑައްތު ކޮށްފައި. އެތައް ބަޔަކު ޖަލަށް ލީ، އެތައް އަނިޔާއެއް ދިން."

"އެކަމަކު އެމީހުން ހުއްޓާނުލާ ކުރިއަށް ދިޔައީ. އެމީހުން ގެންނަން ބޭނުންވި ހާލަތު އުފެއްދީ. [އެކަމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން] މުޅިން އާ ގާނޫނުއަސާސީއެއް ވެސް އެކުލަވާލެވުނު،" ދެން ވެސް، ދިވެހިން މަސައްކަތް ކޮށްފި ނަމަ، އިސްލާހީ ފިޔަވަޅުތައް އެޅޭނެ ކަން ފާހަގަކުރައްވާ އައްބާސް ވިދާޅުވި އެވެ.

އެންމެ މުހިއްމީ ހައްގު މިންވަރު ހޯދަން ނުކުތުމެވެ. ބައިނަލްއަގުވާމީ ދުނިޔޭގެ އެހީތެރިކަން ހޯދައިގެން ނަމަވެސް ދައުލަތަށް ޕްރެޝަރު ކުރުމެވެ. ވެރިން ޖަވާބުދާރީކޮށް، އިހްލާސްތެރި ކަމާ އެކު މަސައްކަތް ކުރާނެ ބަޔަކު ވެރިކަމަށް ހޮވަން އިސްކަން ދިނުމެވެ. ނިގުޅައިގަނެވޭ ކޮންމެ ހައްގެއްގެ ވާހަކަ ހަރުއަޑުން ދައްކާ، ތާރީހަށްޓަކައި ލިޔެ ރައްކާ ކުރުމެވެ. ސިޔާސީ ކުލަވަރުން އެއްކިބާވެ، ހައްގުތައް ކަށަވަރުކުރަން މަސައްކަތް ކުރުމެވެ. ކެންޑިޑޭޓުން ވޯޓު ހޯދަން އައުމުން ބަނދަރަކަށް އެދިފައި ނިންމާ ނުލާ، ގައުމުގެ ކުރިމަގު ބައްޓަން ކުރުމުގައި މިހާރަށް ވުރެ ފުޅާ ނަޒަރަކުން ވިސްނަން ވެއްޖެ އެވެ.

އިސްކުރަންވީ ގައުމެވެ. ސިޔާސީ ލީޑަރުންނެއް ނޫނެވެ. އިސް ކުރަންވީ ތިމާގެ އަމިއްލަ ނަފްސަށާއި އަންނަން އޮތް ޖީލަށް ލިބެން ޖެހޭ ކަރާމާތާއި ހައްގުތަކެވެ. އިސްކުރަންވީ އާންމު ދިރިއުޅުމުގެ ހާލަތު ރަނގަޅު ކުރުމެވެ. ކޮންމެ އަތޮޅެއްގައި ދެތިން އެއާޕޯޓު އަޅައިގެން ގެންނަ "ތަރައްގީ"ގެ ބަދަލުގައި، އިސްކުރަންވީ މުޖުތަމައުގެ ދުޅަހެޔޮކަމާއި، ބުއްދި އާއި ވިސްނުމުގެ ތަރައްގީ އެވެ.

ސަރުކާރަށް ސަލާންޖެހުމުގެ ބަދަލުގައި ސަރުކާރު ޖަވާބުދާރީ ކުރުވަންވީ އެވެ. ބަދަލެއް އަންނަންދެން ބަދަލަކަށް އެދެންވީ އެވެ. ކޮޅެއްގައި ޖައްސާފައި ނޫނީ 2003ގައި ފެށި ތާރީހީ މަސައްކަތްތަކަށް ދޫ ނުދޭންވީ އެވެ. އަދިވެސް އެ ހުވަފެންތަކުގައި ކުލަ ޖެއްސުމުގެ ބާރު އޮތީ ހަމަ އަހަރެމެންގެ އަތް މަތީގަ އެވެ.