ގަނޑުވަރާ ނުލައި އުތީމުގެ ވާހަކަ

ހއ. އުތީމު- މާލެއިން ފުރައިގެން ހދ. ހަނިމާދޫ މަގުން މި ރަށަށް އަހަރެމެން އައީ، ބަޔަކު ކުއްޔަށް ނަގައިގެން ދަތުރުކުރި ލޯންޗަކުންނެވެ. ވައި ހިނދި، ކަނޑު މަޑުވުމުގެ ސަބަބުން ކުޑަކުޑަ އެ އުޅަނދުގައި ކުރީ އަމާން ދަތުރެކެވެ.

އެކަމަކު މެންދުރުގެ އެ ވަގުތުގައި އުތީމުގައި ފައި ޖައްސާލުމާ އެކު، އަރައިގެން އައި ހޫނުގަނޑުން މުޅި މީހާ އުދާސްވެގެން ދިޔަ އެވެ. ބަނދަރުމަތީގައި މަޑުކޮށްލުމަށް ޖޯލިތައް ޖަހާފައި ހުރި ނަމަވެސް، އަރަމުން ދިޔަ ހޫނާ ހެދި މުޅި ސަރަހައްދު އޮތީ ފަޅުވެފަ އެވެ. ފެންނަ ފަށުގައި ޓެކްސީއެއް އޮތުމުން، ނަސީބޭ ހިތަށްއެރި އެވެ.

'ދައުރު'ގެ 'ރާޅުފަށް' ސެގްމެންޓު މި ފެށީ ރާއްޖޭގެ އެންމެ އުތުރުން ހއ.ގެ ރަށްރަށުންނެވެ. ފުރަތަމަ ރަށެއްގެ ގޮތުގައި ހިޔާރު މި ކުރީ، އެ ބަތަލަކަށްޓަކައި މުޅި ރާއްޖެ ފަހުރުވެރިވާ، މުހައްމަދު ތަކުރުފާނުގެ އުފަން ރަށް އުތީމެވެ.

އުތީމަށް ކުރި މި ދަތުރުގައި އަހަރުމެން ފައިބާ ތިބީ، މި ރަށުގައި ހުރި ހަމައެކަނި ގެސްޓްހައުސް 'ބަހާރު އިން' ގަ އެވެ. ރީތިކޮށް ހަދާފައި ހުރި، ހަތަރު ކޮޓަރީގެ އެ އިމާރާތުގެ ވަށައިގެން ހުރީ، ތަނުގެ ނަމާ ގުޅޭ ގޮތަށް އެކި ކުލަކުލައިގެ މާގަސްތަކެވެ. އަނދަމުން ދިޔަ ހޫނުން ކިރިޔާ ވެސް ތަސައްލީއެއް ލިބޭވަރުވީ އެ ބަހާރުގެ ތެރެއަށް ވަދެލުމުންނެވެ. 

ހަވީރު ފިނިޖެހިލީމައި އަހަރެމެން ރަށުތެރެއަށް ނުކުތީމެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ވެސް އަޅައިގަތީ ފުޅާ މަގުތަކާއި މާ ބޮޑު ހިރަފުސްކަމެއް ނެތް، ހިމުން ފަސްގަނޑެވެ. ދުއްވާ އެއްޗެހި ބޭނުންކުރިޔަސް މަގުތައް އަޑިގުޑަން ވެފައެއް ނެތެވެ.

ގަނޑުވަރާ ދިމާލުން ކުރިމައްޗަށްވާ ގޮތަށް އޮންނަ މަގަށް އަޅާލުމާ އެކު، ޖޯލި ފަތީގައި އިށީނދެލައިގެން އިން ތިން އަންހެނުން ފެނުނެވެ. އެ މީހުންނާ އަރާ ހަމަވުމާ އެކު، ހިނިތުންވެލާފައި 'ގަނޑުވަރު ބަލާލަން އައި ކުދިބައެއްތޯ' އެހި އެވެ. ޖަވާބު ދޭން އެ މީހުންނާ ކުޑަކޮށް ކައިރިވެލުމުން، އޭގެ ތެރެއިން އެކަކު އަނެއްކާވެސް ބުންޏެވެ.

"ބަލަ މިއީ ވެސް ހަމަ އުތީމު ތިންބެއިންނޭ."

އެކުވެރިކަމާ އެކު ސަމާސާ ރާގުގައި އެ މީހުން އެހެން ބުނުމުން، އުތީމުގެ ވާހަކަ އެ މީހުންގެ ފަރާތުން ހޯދާހިތްވެއްޖެ އެވެ. ޖޯލީގައި އިށީނދެގެން ތިބީ އެއްބަނޑު އެއްބަފާ ތިންބެއިން ކަމަށްވާ އައިމިނަތު އަބްދުއްރަހްމާނާއި ސަލީމާ އަބްދުއްރަހްމާނާއި ސައީދާ އަބްދުއްރަހްމާނެެވެ. ރަށުގެ ތިން ސަރަހައްދުގައި ދިރިއުޅުނު ނަމަވެސް ކޮންމެ ދުވަހެއްގެ ހަވީރު މި ގަޑީގައި ސައީދާގެ ގޭދޮށު މަގުމަތީގައި މަޑުކޮށްލައިގެން ތިބުމަކީ އެ މީހުންގެ އާދަ އެވެ. 

"މި ރަށު މީހުން އެންމެ ބަހަކުން ސިފަކުރަންޏާ ބުނާނީ ވަރަށް ތެދުވެރި ބަޔެކޭ މިއީ،" ވާހަކަ ފަށަމުން ސައީދާ ކިޔައިދިނެވެ. 

"މަސްތުވާތަކެތީގެ ބިރުވެރިކަމެއް ނޯންނާނެ. ބީރައްޓެއްސެއްގެ އަތުން އެ ކަހަލަ އެއްޗެއް ފެނުނަސް ވަގުތުން ބޭރުކޮށްލާނެ. ވައްކަމެއް ނުކުރާނެ."

އެކަމުގެ ހެއްކެއްގެ ގޮތުން އޭނާ އިޝާރާތްކޮށްލީ، ކުރިމަތީގައި ހުޅުވާފައި ހުރި އޭނާގެ ފިހާރަ އަށާއި އެތަނުގައި ބާއްވާފައި އޮތް ޕިކަޕަށެވެ. ފިހާރަ ހުޅުވާފައި މީހަކު ނެތަސް އެތަނަށް ވަދެ އެއްޗެއް ވަގަށް ނުގެންދާނެ ކަމަށާއި ތަޅުދަނޑި ޖަހާފައި އޮތް އެ ޕިކަޕު އެހެން ކިތަންމެ ދުވަހަކު އޮތަސް އަތްލާނެ މީހަކު ނުވާނެ ކަމަށް ބުންޏެވެ. މީހަކު ތަނެއްގައި ހަނދާން ނެތިގެން އެއްޗެއް ބާއްވާފައި ދެވުނަސް އެ މީހަކު އަންނަންދެން އެ ތަނުގައި އެ އޮންނާނެ ކަމުގެ ޔަގީންކަން ސައީދާ ދިނެވެ. 

"އެހާ ވެސް ތެދުވެރިވާނެ ދޯ އުތީމު މީހުން،" ކައިރީގައި އިން ދައްތައަށް ދޯ ދެމުން ސައީދާ ބުންޏެވެ. 

އޭނާ ބުނިގޮތުގައި އުތީމު މީހުންގެ ތެދުވެރިކަމާއި ކުށް މަދު އެ މާހައުލަކީ އެ ރަށަށް އަރާ ކޮންމެ ބަޔަކު ވެސް ފާހަގަކުރާނެ ކަމެކެވެ. އެ މީހުން އެކަމާ ފަހުރުވެރިވެ އެވެ. ގަނޑުވަރު ދެކިލަން ޗުއްޓީތަކުގައި ދުވާލަކު 200އެއްހާ މީހުން މި ރަށަށް އަރާއިރު، އެ މީހުން ފައިބައިގެން ދަނީ އެ މާހައުލުގައި ހިތްހަމަޖެހިގެންކަން ތިންބެއިން ފާހަގަކުރެ އެވެ. 

އުތީމަކީ ތިލަދުންމަތީގެ ބައެއް އެހެން ރަށްރަށުގެ މީހުންނަށް ވެސް ކަމުދާ މާހައުލެކެވެ. ރަށުގެ މޫދަށް އެރިލާ، އަތިރިމަތީގައި ޕިކްނިކް ހަދާލައި އުފާކޮށްލަން، ހދ. އަތޮޅުގެ ރަށްރަށުން ވެސް މީހުން އާދެ އެވެ. ރޯދަ މަސްތަކުގައި ހަމައެކަނި ރޯދަވީއްލަން ވެސް ބައެއް ރަށްރަށުން މީހުން އާދެ އެވެ.

އެހެންވެ، ރަށުގެ އާއްމު ފިހާރަތަކާއި ކެފޭތަކަށް އޭގެ މަންފާކުރެ އެވެ. 

ތިން ބެއިންގެ ވާހަކަ ނިމުމުން، އަނެއްކާވެސް ރަށުތެރެ ބަލާލަން ހިނގައިގަތީމެވެ. އަހަރެމެންނަށް ފާހަގަވީ މަގުތަކުގެ ސާފުތާހިރުކަމެވެ. ކިތަންމެ ފުޅާ މަގުތަކެއް ނަމަވެސް، ގަހަކުން ވެއްޓިފައި އޮންނަ ފަތެއް ފިޔަވައި އިތުރު ކުންޏެއް ނެތެވެ. ހުރިހާ މަގެއްހެން ފެނުނީ ކުނިކަހައި އޮމާންކޮށްލާފައި އޮއްވަ އެވެ.

ވާހަކަ ދައްކާލި ބައެއް މީހުން ކިޔައިދިން ގޮތުގައި ރަށުތެރެ އެހެން ސާފުކޮށް ބޭއްވުމަކީ އުތީމު ރައްޔިތުންގެ އިތުރުން ކައުންސިލުން ވެސް ވަރަށް އިސްކަން ދޭ ކަމެކެވެ. ކޮންމެ ދުވަހެއްގެ ވެސް އިރުއެރުމުގެ ކުރިން އަންހެންވެރިން، އެ ގެއެއްގެ މަގުމައްޗަށް ވީ ފަޅި ކަހައި ސާފުކުރުމަކީ އާދައެކެވެ. އޭގެ އިތުރުން ރަށުގެ ދެން އޮންނަ ބައި ސާފުކުރަނީ ކައުންސިލުން މުސާރަ ދީގެން 20 އަންހެނުންނެވެ.

"ކޮންމެ އަހަރަކު ވެސް އަޅުގަނޑުމެން ބަޖެޓް ކުރަން އެއް މިލިޔަން ރުފިޔާ ރަށުތެރެ ސާފުކޮށް ބޭއްވުމަށް،" ކައުންސިލްގެ ރައީސް އަބްދުﷲ ރަޝީދު ވިދާޅުވި އެވެ. 

އޭނާ ވިދާޅުވި ގޮތުގައި އެ 20 އަންހެނުން ކޮންމެ ދުވަހަކު ވެސް ތިން ގަޑިއިރު ރަށުތެރެ ސާފުކުރާނެ އެވެ. ރަށުގެ ބީޗާއި ފަޅުގެތަކާ ވީ މަގުފަޅި އާއި އާއްމު ސަރަހައްދުތަކެވެ. ތިން ގުރޫޕަކަށް ބަހާލައިގެން، މަގުތައް ކަހާއިރު ކޮންމެ ދުވަހެއްގެ ވެސް 10-11 ޖަހާލާއިރު މަސައްކަތް ނިންމާލަ އެވެ. ރޯދަ މަހު ވެސް ތަރާވީސް ނިންމާ ގޮތަށް، މާކަރީ ލައިޓްތައް ޖަހައިގެން މަގުތަކާއި އާއްމު ސަރަހައްދުތައް އެ އަންހެންވެރިން ސާފުކޮށްލަ އެވެ.

ރަޝީދު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ތިން ގަޑިއިރުގެ މަސައްކަތަށް 4,000 ރުފިޔާގެ މުސާރައެއް އެއިން ކޮންމެ މީހަކަށް ވެސް ދެ އެވެ. 

އުތީމުގެ މަގުތަކުން ފެންނަ އެ ސާފުތާހިރު ކަމަކީ އެ މީހުންގެ ފަހުރެވެ. އެ ގޮތުގައި ރަށް ބާއްވަން އެންމެން ދޭ އެއްބާރުލުން ބޮޑެވެ. 

ސާފުތާހިރުކަމުގެ އިތުރުން މި ރަށުން އަހަރެމެންނަށް ފާހަގަވީ އެކުވެރިކަމެވެ. ކޮންމެ ދުވަހެއްގެ ވެސް ހަވީރު އަތަށް އަޅާލުމާ އެކު ކޮންމެ ގެއަކުން ވެސް މީހުން ނުކުމެ، ގޭ ކުރިމަތީގައި ޖޯލީގައި މަޑުކޮށްލައިގެން ތިބެ އެވެ. އެ ގެތަކުގެ ފެންވަރު ރަނގަޅެވެ. އުމްރާނީ ގޮތުން ވެސް މި ސަރަހައްދުގެ އެހެން ގިނަ ރަށްތަކާ ބަލާއިރު ތަރައްގީ އެވެ. 

އުތީމުގެ ވާހަކަ މިފަހަރު ގެނެސްދޭން ބޭނުންވީ ގަނޑުވަރާ ނުލަ އެވެ. އެކަމަކު އެހެންނެއް ނުވި އެވެ. ރަށުގެ ކޮންމެ މީހަކާ ވާހަކަ ދައްކާލިޔަސް ވަކި ހިސާބަކުން ގަނޑުވަރާ ގުޅެ އެވެ. ކޮންމެވެސް އިރެއްގައި ގަނޑުވަރުގައި މަސައްކަތް ކުރި މީހެކެވެ. ނޫނީ ގަނޑުވަރު ދެކިލަން އަންނަ މީހުންގެ ސަބަބުން ވިޔަފާރިއަށް ވާ ފައިދާ އެވެ. ދުވަސްވީ ގިނަ މީހުންގެ ހަޔާތުގެ ބޮޑު ބައެއް ގަނޑުވަރުގެ އެކި މަސައްކަތުގައި އުޅުނެވެ. އެ ގަނޑުވަރާއި ރަށަށް ނިސްބަތްވާ ބަތަލުންގެ ވާހަކައިން އުތީމު ރައްޔިތުންނަށް އޮތީ ނިމުމެއް ނެތް ހިތްހަމަޖެހުމެކެވެ.

އެކަމަކު މި ދަތުރުން އަހަރެމެންނަށް އެނގުނީ، އުތީމުގެ ފުރިހަމަކަމަކީ ހަމައެކަނި ގަނޑުވަރު އެކަނި ނޫން ކަމެވެ. ރަށުގެ މީހުންގެ ހިތްހެޔޮކަމާއި އޯގާތެރިކަމާއި ސާފުތާހިރުކަމުން ވެސް ރަށް އިތުރަށް ފުރިހަމަކޮށްދޭ ކަމެވެ.