ހުވަދޫ ކަނޑުއަޑީގެ ފަރުބަދަ 'ސަތޯ ރަހާ'ގެ ބޮޑުމިނުން ހައިރާންކަން

ދިވެހި މަސްވެރިންނާއި ހުވަދު އަތޮޅުގެ ދުވަސްވީ މީހުންގެ މެދުގައި މަގުބޫލު ވާހަކައެއް އޮވެ އެވެ؛ މީގެ 60-70 ވަރަކަށް އަހަރު ކުރިން ރާއްޖޭގެ މަސްވެރިކަމުގެ ދިރާސާތަކެއް ހަދަން އައި، ޖަޕާނުގެ ސަތޯ ނަމަކަށް ކިޔާ މީހަކު ހުވަދޫ ކަނޑުގެ ތިލައަކަށް ފީނި އެވެ. އެކަމަކު، ކަނޑުގެ އަޑީގައި އުޅުނު އާދަޔާހިލާފު ބޮޑެތި ކަކުނިތަކެއް އޭނާއަށް ހަމަލާދީ ކާލީ އެވެ.

ކަކުނިތަކެއް އޭނާ ކާލި ކަމަށް ބުނާ ވާހަކައަކީ ހަގީގަތަކަށް ނުވި ނަމަވެސް މިއަދާ ހަމައަށް އެ ތިލަ ނުވަތަ، ހުވަދޫ މީހުން ކިޔާ އުޅޭ ގޮތަށް، ރަހާ މަޝްހޫރުވެފައި އޮންނަނީ 'ސަތޯ ރަހާ'ގެ ގޮތުގަ އެވެ. މިއީ ދިވެހި ގިނަ މަސްވެރިން ގަބޫލު ކުރާ ގޮތުގައި ކަނޑުމަހުގެ މަސްވެރިކަމުގައި އެންމެ ގިނައިން މަސް ބޭނޭ އެއް ތަނެވެ. މިހާރު ވެސް ގއ. އަތޮޅުގެ ރަށްތަކުން ކޮންމެ ދުވަހަކުހެން މި ރަހާއަށް މަސްބާނަން ދެ އެވެ.

މިތަނުގައި މިހާ ގިނައިން މަސް އުޅޭ ސަބަބެއް ކަމަށް ދިވެހި މަސްވެރިން ދެކެނީ، އަދި ވަރަށް ކުރިން ކޮށްފައިވާ ދިރާސާތަކުން ދައްކަނީ، ކަނޑު އަޑީގައިވާ ފަރުބަދައެކެވެ. ހުވަދު އަތޮޅާއި ލ. އަތޮޅާ ދެމެދު، ހުވަދޫ ކަނޑުގައި، އީކުއޭޓަރުން ތަންކޮޅެއް އުތުރުގައި އޮންނަ މި ތިލައަކީ ކަނޑު އަޑީގެ ބޮޑު ފަރުބަދައެއްގެ ކުންނު ކަމަށާއި މިޔަރާއި ކަޅުބިލަމަހުން އެތަން ފުރިފައިވަނީ އޭގެ ސަބަބުން ކަމަށް އޮތީ ބެލެވިފަ އެވެ.

ބައެއް މަސްވެރިން ބުނާގޮތުން، މޫސުން ރީތި، ކަނޑުމަތި އޮމާން ދުވަސްވަރެއްގައި ފަރުބަދައިގެ ކޮޅު ފެނެ އެވެ. އެއީ ގާތްގަނޑަކަށް 15-20 މީޓަރު އަޑިންނެވެ. އެކަމަކު މިއީ އަދި މުޅިން ހަގީގަތެއް ނޫން ކަމާއި އެ ފަރުބަދަ ނުވަތަ 'ސީމައުންޓް'އަކީ ކުރިން ހީކުރެވިފައިވާ ވަރަށް ވުރެ މާބޮޑު އެއްޗެއްކަން، ރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ އަޑީބައި ބަލައި ދިރާސާކުރަމުން އަންނަ ޓީމުން އެއްކުރި މައުލޫމާތުތަކަކުން، މިހާރު ވަނީ ކަށަވަރުވެފަ އެވެ.

އިނގިރޭސިވިލާތުގެ ނެކްޓަން އިން ސަރުކާރާ އެކު ކުރަމުން އަންނަ ބޮޑު ދިރާސާގައި އާއްމު ގޮތެއްގައި ގިނަ މައުލޫމާތު އެއްކުރަނީ، ކަނޑުގެ އެކި ފުންމިނަށް ސަބްމެރިންއެއްގައި ފީނައިގެންނެވެ. އެކަމަކު ދެކުނުގެ މޫސުން މި ވަގުތު ވަރަށް ބޮޑަށް ގޯސްވެފައި އޮތުމުން އެ ސަރަހައްދަށް އެ ގޮތަށް ފީނޭ ގޮތެއް ނުވި އެވެ. އެހެންވެ، އެ މައުލޫމާތު އެއްކުރީ، 'މަލްޓި ބީމް މެޕިން' ޓެކްނޮލޮޖީގެ އެހީގައި، މެދުނުކެނޑި 12 ގަޑިއިރު ކުރި މަސައްކަތުންނެވެ.

އެގޮތަށް މެޕްކޮށްގެން، ފަރުބަދައިގެ ބޮޑުމިނާއި ސިފަ ވަނީ ދެނެގަނެވިފަ އެވެ. ނަތީޖާ ފެނުނީ، ގިނަ ބަޔަކަށް ހައިރާންކުރަނިވި އެއްޗެއްގެ ގޮތުގަ އެވެ.

ނެކްޓަން އިން އެއްކުރި މައުލޫމާތަށް ބަލާއިރު، އެ ފަރުބަދައިގެ ކޮޅު ނުވަތަ ކުންނު ވަނީ، ކަނޑުގެ ސަތަހައިން 300 މީޓަރު އަޑީގަ އެވެ. އަދި އެ ފަރުބަދަ އުފުލިފައިވަނީ ކަނޑުގެ، 1،500 މީޓަރު އަޑިންނެވެ. އެހެންކަމުން މި ފަރުބަދައިގެ އުސްމިނަކީ 1،200 މީޓަރު (3،900 ފޫޓު) އެވެ. އޭގެ ވަށަމިނުގައި 28 ކިލޯމީޓަރު ހުރެ އެވެ.

މި ހިސާބުތަކުން ދައްކާ ގޮތުން މިއީ ނިސްބަތުން ބިޔަ ފަރުބަދައެކެވެ.

"މިއީ ރާއްޖޭގައި މިހާ އުސްކޮށް ހެދިފައި ހުރި މިފަދަ ހަމައެކަނި ސީމައުންޓް. އަޅުގަނޑުމެންނަށް މީގެ ހަގީގީ ބޮޑުމިން ދެނެގަނެވުމަކީ ލިބުނު ވަރަށް ބޮޑު ކުރިއެރުމެއް،" ދިރާސާގައި އަމަލީގޮތުން ބައިވެރިވެ ވަޑައިގެންނެވި މޯލްޑިވްސް މެރިން ރިސާޗު އިންސްޓިޓިއުޓް (އެމްއެމްއާރުއައި)ގެ ސައިންޓިސްޓު ޑރ. އަހުމަދު ރިޔާޒު ޖައުހަރީ ވިދާޅުވި އެވެ.

'ދައުރު'އަށް އޭނާ ވިދާޅުވި ގޮތުގައި މަސްވެރިންގެ މެދުގައި މި ރަހާގެ އަޑި ފެންނަ ފުންމިނާ މެދު ތަފާތު ގޮތްގޮތަށް ވާހަކަ ދެކެވެ އެވެ. ބައެއް މީހުންނަށް 50 މީޓަރު އަޑިން ނުވަތަ 30 މީޓަރު އަޑިން ކޮޅު ފެންނަ ކަމަށް ބުނާއިރު، މި ދިރާސާއިން އޭގެ ހަގީގަތް ދެނެގަނެވުމަކީ ލިބުނު ކުރިއެރުމެއް ކަމަށް ވިދާޅުވި އެވެ.

ޑރ. ޖައުހަރީ ވިދާޅުވި ގޮތުގައި އެ ރަހާގެ މައުލޫމާތު އެހާ މުހިއްމުވި އެއް ކަމަކީ، އެތަނަށް ކަނޑުމަސް އެހާ ގަޔާވާ ސަބަބު ހޯދުމެވެ. އެހާ ގިނަ މަސް އެތަނުގައި ވިހާ އާލާވާ ސަބަބު ހެއްކާ އެކު ކަށަވަރުކުރުމެވެ.

ކަނޑުއަޑީގައި ހުންނަ މިފަދަ ފަރުބަދަތަކުގެ ސަބަބުން އެ ސަރަހައްދުތަކުގެ އޮއެ ދަތުރު ކުރާ މިސްރާބަށް ބަދަލު އައިސް، އެއީ ކަނޑުގެ ދިރުންތަކަށް ބޭނުންވާ ކާނާގެ މަރުކަޒަކަށް ވެގެންދެ އެވެ. އެ ސަރަހައްދުގައި އާދަޔާހިލާފަށް ޕްލެންކްޓަން އިތުރުވެ، ކާނާގެ ވިއުގަ ކަނޑުގެ އެންމެ މަތީ ސަތަހައާ ހަމައަށް ފޯރަ އެވެ. އެހެންވެ، ފަރުބަދަތައް ހުންނަ މިފަދަ ސަރަހައްދުގައި ގިނަ ބާވަތުގެ މަސްމަހާމެހި އުޅެ އެވެ.

ސަތޯ ރަހާއިން ވެސް ފެންނަނީ ހަމަ މި މަންޒަރެވެ.

ގިނައިން މަސްވެރިކަން ކުރާ ގދ. ފަރެސްމާތޮޑާގެ މަސްވެރިއެއް ކަމަށްވާ އާދަމް ރާޝިދު ބުނިގޮތުގައި ދެކުނުގެ މަސްވެރިންގެ އެންމެ މުހިއްމު މަންޒިލަކީ އެއީ އެވެ. ކަނޑުމަހުގެ އިތުރުން ރާގޮނޑި ވެސް ގިނަ އަދަދަކަށް އެތަނުން ބޭނެ އެވެ. ހުވަދު އަތޮޅުގެ މަސްވެރިން ދުވާލަކު އެއްފަހަރު މަސް ބާނަންދާ އެ ސަރަހައްދުގެ ހާއްސަކަން ވެސް ރާޝިދު ކިޔައިދިނެވެ.

"އެތަނުން އަބަދުވެސް މަސް ބޭނޭނެ،" އޭނާ ބުންޏެވެ.

"އެކަމަކު ކިތަންމެ މަސް ގިނަޔަސް، ބޮޑެތި އަދަދުތަކަކުން އެތަނަކުން މަހެއް ނުބޭނޭނެ."

މަސްވެރިން ދެން އެތަން ފާހަގަ ކުރާ އަނެއް ސަބަބަކީ އާދަޔާހިލާފަށް މިޔަރު ގިނަވުމެވެ. ދޯންޏެއް އެ ތިލައިގައި މަޑުކޮށްލުމާ އެކު، އެތަނަށް 10-12 މިޔަރު އަންނާނެ ކަމަށާއި ދޮށީގައި ގަނެފައިވާ މަސް ނުނަގައި އިރުކޮޅެއް ވިޔަސް މިޔަރު އައިސް، އެ މަސް ކާލާނެ ކަމަށް ރާޝިދު ބުންޏެވެ.

މޫސުން ގޯސްވުމުގެ ސަބަބުން، ކަނޑު އަޑީގެ ދިރާސާގެ މުހިއްމު މަސައްކަތަކަށް ވަނީ ހުރަސް އެޅިފަ އެވެ. އެކަމަކު ސަބްމެރިންގައި ފީނައިގެން ހަގީގަތް ނުހޯދުނު ކަމުގައި ވިޔަސް، ހީޓް މެޕްގެ ޒަރީއާއިން އެ ރަހާ ސިފަކޮށް، މިންކުރެވުމަކީ އެތަނުގައި ތަފާތު މަސްވެރިކަން ކުރާ މީހުންނަށް ބޭނުންތެރިވާނެ ކަމެއް ކަމަށް ޖައުހަރީ ދެކެވަޑައިގެންނެވި އެވެ.

އަދި އަލަށް މި ލިބުނު މައުލޫމާތުގެ ސަބަބުން، ރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ދިރުންތަކާ ގުޅުން ހުރި ގިނަ ސުވާލުތަކެއްގެ ޖަވާބު ލިބޭނެ ކަމަށް ނެކްޓަން އިން އުއްމީދު ކުރެ އެވެ.  އަދި މިއީ 'ސަތޯ ރަހާ' ފަދަ މުހިއްމު ސަރަހައްދުތަކަށް ސިޔާސަތުތައް ކަނޑައެޅުމަށް މުހިއްމު ފިޔަވަޅެއް ކަމަށް ވަނީ ބެލެވިފަ އެވެ.