"ގާޑިޔާ ކެފޭ" މި ގެނެސްދެނީ ހަނދާންތަކެއް، ވާހަކަތަކެއް

މާލޭގެ ރިންގް ރޯޑް ހުޅުވުމުގެ ކުރި އެވެ. ބޮޑުތަކުރުފާނު މަގުގައި ފައްޗަކަށް ދަމާލާފައި އޮންނަ ގާޑިޔާތައް ކައިރި އޮންނަނީ ފުރިފަ އެވެ: ކުރުނބަޔަކުން ހަށިގަނޑަށް ފިނިކަން ގެނެސްދޭށެވެ. "މޮޅު ބިލެތްގަނޑަކުން" ހިތްހަމަޖައްސާލާށެވެ. މަސްކާށިން ދިވެހިންގެ ކުރީގެ ކެއުމުގެ ރަހަ ލިބިގަންނާށެވެ. އަނބު ނުވަތަ ފަޅޮލާ އެކު ރިހާކުރާޢި މިރުސް ހިމެނޭ "މަޖާގަނޑަކުން" ވަގުތު ދުއްވާލާށެވެ.

އެކަމަކު އެ ދުވަސް މާޒީ ވެއްޖެ އެވެ. މިހާރު އަތުޖެހިފައި މި އޮތީ، އެއަށް ވުރެ ޒަމާނީ ގާޑިޔަލެކެވެ: "ގާޑިޔާ ކެފޭ" އެވެ.

ހޫނު ދުވަހެކެވެ. ހެންވޭރު ކަޅުހުރާ މަގުން ދަނިކޮށް ލޮލުގައި އަޅައިގަތީ މި ބުނާ "ގާޑިޔާ ކެފޭ" އެވެ. ބިއްލޫރިގަނޑުން އެތެރެ ބަލައިލި އިރު މެދުގައި ބަހައްޓާފައި ހުރީ ކުޑަ ގާޑިޔަލެކެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ކުރުނބާ އިހާތަކެވެ. ވަދެ ރަނގަޅަށް ނަޒަރު ހިންގާލި އިރު، އެ ގާޑިޔަލުގައި، ކުރުނބާ ހަދަން ބޭނުންކުރަން ދަގަނޑު ދައްޗެއް ވެސް ހަރުކޮށްފައި ހުއްޓެވެ.

އެކަމަކު އެހާ ހިސާބުން މި ކުޑަ ކެފޭގެ "ތަފާތު ވާހަކަތައް" ނުނިމެ އެވެ. ފާރުގައި ވަށައިގެން ހަރުކޮށްފައި ހުރި ލިއުންތަކުން ހިނިފަޅައިގެންދިޔަ އެވެ. ނަސޭހަތާއި ހަރުބަހެވެ. ރާއްޖޭގެ ބައެއް ހިސާބުތަކުގައި ވާހަކަ ދައްކާ ރާގަށް ބިނާކޮށް ބުނެލާފައި ހުރި ޖުމްލަތަކެވެ.

މަގުމައްޗަށް ވާ ގޮތަށް ހުރި ބައިގައި އުސް ގޮނޑިތައް ބަހައްޓާފައި ހުރީ، 1980ގެ އަހަރުތަކާއި އޭގެ ކުރިން، މާލޭގެ އެންމެ މަޝްހޫރު، އެކަމަކު އަތްމަތި ތިޔާގި ބަޔަކަށް ނޫނީ ނުނަގެނޭވެނެ "ރެލީ ބައިސްކަލް"ގެ ހަނދާންތައް ގެނުވައިދޭ ކަހަލަ ބައިސްކަލެކެވެ. "ޑާހޯން" ބްރޭންޑްގެ ޒަމާނީ ޖީލުގެ ބައިސްކަލް، 1990ގެ އަހަރުތަކުގެ ކުރީކޮޅު، މާލެއަށް ތައާރަފުވެ، "ރެލީ"ގެ ދުވަސް ދުއްވާލި ގޮތް، ބައެއް މީހުންގެ ސިކުނޑިއަށް، މި މަންޒަރުން ވަނުން އެކަށީގެންވެ އެވެ.

ދިވެހިންގެ ކުރީގެ ދިރިއުޅުމުގެ ފޮނި އެހެން ހަނދާންތަކެއް ވެސް އާލާވެ އެވެ. ފެންވަރަން އޭރު ބޭނުންކުރި ކުޑަ ދާންޏެކެވެ. ފެން އަޅާ ރުނބައަކާއި ފެން ބޯން ބޭނުންކުރި ކަހަލަ ދަގަނޑު ދަޅުތަކެވެ. ބަތްޕޮޅިއަކާއި ބަންޖާއި މިހެންގޮސް ދިވެހިންގެ ކުރީގެ އާންމު ދިރިއުޅުމާ ގުޅިފައި ހުރި އާލާތްތަކުން ތަން ޒީނަތްތެރިކޮށްދެ އެވެ.

މިއީ މާލޭގައި ގިނަވެ، ހިޔާރުކުރަން ވެސް އުނދަގޫވާ މިންވަރަށް ހަދަމުން އަންނަ ކެފޭތަކާ ތަފާތު ތަނެކެވެ.

އަޅި ކުލައިގެ ސިމެންތި ފާރުތަކުގައި، ނަސޭހަތާއި ހަރުބަސްތަކުގެ އިތުރުން ގާޑިޔާ ކެފޭއިން ލިބެން ހުރި އެއްޗެހި ލިޔެފައި ހުއްޓެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި މަޖާ، މަސްކާށި މޮޅު ބިލެތްގަނޑު ވެސް ހިމެނެ އެވެ. ލަކުޑިން ކަނޑާ ނަގައި، ޒަމާނީ އާޓިސްޓިކް ސްޓައިލަކަށް ހުރި އަހެއްގެ ކައިރީގައި ބޮޑު އަކުރުން ލިޔެފައި ވަނީ "އަސް ވިއްކިޔަސް ލަގަން ނުވިއްކާށޭ" އެވެ. އިބުރަތްތެރި ފިލާވަޅެކެވެ.

ގާޑިޔާ ކެފޭ ހިންގުމާ ހަވާލުވެ ހުރި އަބްދުﷲ ނޫރު ބުނީ "މިއީ ވަރަށް ގިނަ މީހުންގެ ދިރިއުޅުމުގެ ގިނަ ކަންކަމާ ގުޅޭ ހަރުބަހެއް" ކަމަށެވެ.

"މި ކެފޭގައި ބޭނުންކުރުމަށް މުނާސަބު ބަހަކަށް ފެނުނު އެއް ބަސް މިއީ،" އޭނާ ބުންޏެވެ.

ފާރުތަކުގެ އެހެން ހިސާބެއްގައި ހަރުކޮށްފައި ހުރި "އަންނަގަ މަޖާ ކައިލަން" ފަދަ ބަސްތައް ހިމެނޭ ފޮޓޯ ލޯގަނޑުތަކުން، ރާއްޖޭގެ ތަފާތު ބަހުރުވަ ނަގައިގަނެވެ އެވެ.

ނޫރު ބުނާ ގޮތުން މިއީ އޭރު މާލޭގައި ހިންގި ގާޑިޔާ ކޮންސެޕްޓަށް ހެދި ތަނެކެވެ. ގާޑިޔާ ކެފޭ ހުޅުވީ ލޮކްޑައުންގައި ޓޭކްއަވޭ ކޮފީއަށް އޮތް ޑިމާންޑަށް ބަލާފަ އެވެ. އެކަމަކު މިހާރު އެތަން ތަފާތުވަނީ "ލިބެން ހުރި ދިވެހިވަންތަ ބާވަތްތަކުގެ ސަބަބުން" ކަމަށް އޭނާ ގަބޫލުކުރެ އެވެ.

"އާއްމުކޮށް ކެފޭތަކުގައި ހުންނަ ނާސިގޮރެންއެއް މިތާކުން ނުލިބޭނެ. އެކަމަކު ކޮންމެ ގަޑިއެއްގައި އަޔަސް ޑިސްކާއި ކުޅި ރިހާކުރު ލިބޭނެ،" ނޫރު ބުންޏެވެ.

އޭނާ ބުނި ގޮތުގައި މުޑިކާއްޓާއި ދިޔާ ހަކުރު ލިބެން ހުރުމަކީ ވެސް ކެފޭގެ ތަފާތު ކުލައެކެވެ. މިހާރު އާންމުކޮށް ބޭނުންނުކުރިޔަސް ދިޔާ ހަކުރަކީ ދިވެހިންގެ ވަރަށް ތަފާތު ކާނާއެކެވެ.

ނޫރު ބުނީ ކުރުނބާ ހަދަން ގެންގުޅޭ، ބޮޑު ފޯއްވަޅިއެއް ކަހަލަ ދަތި ހެދީ އަމިއްލަ ޑިޒައިނަކަށް ކަމަށެވެ. އާންމުކޮށް ކުރުނބާ ހަދާއިރު އެތައް ފަހަރެއްގެ މަތިން ވަޅި ބޭނުންކުރިޔަސް، މި ދަތިން އެއް ފަހަރުން އެކަން ނިންމާލަ އެވެ.

ގާޑިޔާ ކެފޭގެ މުޅި ކޮންސެޕްޓް ބިނާކުރީ، އޭނާ ބުނި ގޮތުގައި، ސާފުތާހިރު، ދިވެހިންގެ ބައެއް މަޖާ ވާހަކަތައް ވެސް ހަނދާންވާ އަދި ކޮފީއެއް ބޯން އިންނަ އިރު ވެސް އިބުރަތެއް ލިބޭ ކަހަލަ މަންޒަރުތަކެއް ދައްކާލާށެވެ. 

"ދިވެހި ބަހުން މިގޮތަށް ފާރުތައް ޒީނަތްތެރިކުރަން ނިންމި ސަބަބަކީ ދިރިއުޅުމުގެ ކަންކަމާ މެދު ވިސްނާ އިރު ވަރަށް ގިނައިން އެކި ކަހަލަ ކޯޓްސްއަށް ހުރި ޝައުގުވެރިކަން. ދިވެހި ބަހުން އެކަހަލަ ބަސްކޮޅުތަކެއް ލައިފިއްޔާ މީހުންގެ ސަމާލުކަން ލިބޭނެ ކަމަށް ބަލާފައި،" ނޫރު ބުންޏެވެ.

 އެތަން ފެނިއްޖެ ނަމަ، ނުވަތަ އެތެރެއަށް ވަދެ ބަލާލައިފި ނަމަ، އެ ބުނާ ސަމާލުކަން ނުލިބިއެއް ނުދާނެ އެވެ. މިއީ މުޅިން ތަފާތު މާހައުލެކެވެ. އަހަރެމެންގެ ހަނދާނުން ކެހިފައި ހުރި ދުވަސްތައް އަލުން ފެންނަ ފަދަ އެވެ.

"ހުރިހާ އުމުރު ފުރައެއްގެ މީހުން ވެސް މިތަނަށް ވަދެއުޅޭ،" އެންމެ ފަހުން ނޫރު ބުނެލި އެވެ.