ރިސޯޓް ވެރިންގެ ޝަކުވާގައި އޮތީ ހަގީގަތް؛ މި ބުރަ ނުއުފުލޭނެ

ޑޮލަރުގެ މުއާމަލާތް ކުރުމަށް މަރުކަޒީ ބޭންކް، އެމްއެމްއޭއިން މިފަހުން ތައާރަފްކުރި ހަރުކަށި ގަވައިދާ އެކު ޓޫރިޒަމް ދާއިރާގެ ގިނަ ފަރާތްތަކުން ދަނީ އެކަމާ ދެކޮޅު ހަދަމުންނެވެ. އެންމެ ބޮޑު ދެކޮޅު ހެދުމަކަށް އޮތީ ރިސޯޓަށް އަންނަ ކޮންމެ ޓޫރިސްޓަކަށް 500 ޑޮލަރު މާރުކުރަން ޖެހޭ ގޮތަށް ކޮށްފައި އޮންނަ މަޖުބޫރެވެ.

ޓޫރިޒަމް ދާއިރާގެ 50އަށް ވުރެ ގިނަ ރިސޯޓުން އެމްއެމްއޭގެ އެ އުސޫލާ ދެކޮޅު ހަދާފައިވާއިރު، އާންމުންގެ ބައެއް މީހުން ބުނަނީ ރިސޯޓް ވެރިން އެކަމާ ދެކޮޅު ހަދަނީ ކަޅު ބާޒާރުގައި ބޮޑު އަގުގައި ޑޮލަރު ވިއްކައިގެން ނަގަމުން އައި ބޮޑު މަންފާ އެ މީހުންނަށް ދެން ނުނެގޭނެތީ ކަމަށެވެ. އާންމުންގެ ވަރަށް ގިނަ މީހުންގެ ހިތުން މިއީ ކަން އޮތް ގޮތެވެ. 

މި އުޅެނީ އަސްލު ވެސް އެހެން ވެގެން ހެއްޔެވެ؟ ނޫނީ ހަގީގީ ކަންބޮޑުވުންތަކެއް ވެސް މިކަމުގައި ހުރީ ހެއްޔެވެ؟ 

ރިސޯޓް ވެރިންގެ ޖަމްއިއްޔާ، މޯލްޑިވްސް އެސޯސިއޭޝަން އޮފް ޓޫރިޒަމް އިންޑަސްޓްރީ (މަޓީ)ން ބޭރުގެ ފަރާތަކާ ހަވާލުކޮށްގެން ހަދައި ސަރުކާރާއި އެމްއެމްއޭއާ ވެސް ހިއްސާކޮށްފައިވާ ދިރާސާ ރިޕޯޓެއެްގައިވާ ތަފާސްހިސާބުތަކާއި މައުލޫމާތުތަކަށް ބަލާއިރު، ރާއްޖޭގެ ރިސޯޓެއްގައި ޗުއްޓީ ހޭދަކުރުމުގެ އެވްރެޖް އަގު ނުވަތަ އޭޑީއާރު ރެއެއްގެ މައްޗަށް އުޅެނީ 500 ޑޮލަރުގަ އެވެ. އެއީ ވަރަށް އަގުބޮޑުކޮށް ވިއްކާ މަދު ރިސޯޓްތަކެއް ލުމުން އެ އަދަދު އަރާވަރެވެ. އެ ރިސޯޓްތައް އުނިކުރާ ނަމަ އެ އަދަދު ދަށްވާނެ އެވެ. 

އެ ދިރާސާގައި ފާހަގަކޮށްފައިވާ ގޮތުގައި ގިނަ ރިސޯޓްތަކާއި މެދު ފަންތީގެ ރިސޯޓްތަކުގައި ޗުއްޓީ ހޭދަކުރާ ކޮންމެ ޓޫރިސްޓެއްގެ ބޮލަށް 500 ޑޮލަރު ލިބުމަކީ ނާދިރު ކަމެކެވެ. އެހެންވުމުން ރިސޯޓްތަކުގައި ޗުއްޓީ ހޭދަކުރާ ކޮންމެ ޓޫރިސްޓަކަށް 500 ޑޮލަރު މާރުކުރެވޭ ވަރަށް ގިނަ ރިސޯޓްތަކަށް ބޭރު ފައިސާއެއް ނުވަންނާނެ އެވެ. އަދި އެފަދަ ހާލަތެއްގައި ދެން ޖެހޭނީ ގަވައިދުގައި ބުނާ ވަރަށް ޑޮލަރު މާރުކުރަން ކަޅު ބާޒާރުން ނަމަވެސް ޑޮލަރު ހޯދާށެވެ. 

އެމްއެމްއޭގެ ގަވައިދުގައި ޑޮލަރު މާރުކުރުން އިސްތިސްނާ ކުރެވޭނެ ހާލަތްތަކެއް ހުރެ އެވެ. އެއީ، ގާނޫނީ ގޮތުން ބޭރު ފައިސާއިން އަދާކުރަން ޖެހޭ ޒިންމާތައް އަދާކުރުމަށް ފަހު އެ އަދަދަށް ޑޮލަރު ނެތް ނަމަ އެކަން އެމްއެމްއޭއަށް އެންގުމެވެ. އަދި އެމްއެމްއޭއަށް ފެނިއްޖެ ނަމަ އެ އިސްތިސްނާ ދެވޭނެ ކަމަށް ވެސް ބުނެ އެވެ.

ޓޫރިޒަމް ދާއިރާގެ ބޭފުޅަކު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ގަވައިދުގައި އެހެން އޮތް ނަމަވެސް ކޮންމެ ތިން މަހުން އެއް ފަހަރު އެ އިސްތިސްނާތަކަށް އެދުމަކީ ޕްރެކްޓިކަލީ ކުރަން އުނދަގޫ ކަމެކެވެ. އަދި ގާނޫނީ ޒިންމާތައް ނޫން ނަމަވެސް ރިސޯޓްތަކުގެ ވަރަށް ގިނަ ބިލްތައް ދައްކަނީ ޑޮލަރުން ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ. އެހެންވެ، ބޭރު ފަރާތްތަކަށް ލޯނު ދެއްކުން ނޫން ހަރަދުތައްކޮށްފައި ވެސް ގަވައިދުގައި ބުނާ އަދަދަށް ޑޮލަރު ބާކީ ވުމަކީ ވަރަށް މަދު ރިސޯޓެއްގައި ނޫނީ ނުވާނެ ކަމެއް ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ. 

"ހަރަދުތައް ނިންމާއިރު މާރުކުރަން ގިނަ ފަހަރަށް އިންނާނީ ވަރަށް ކުޑަ އެއްޗެއް. އަނެއްކާ އަޅުގަނޑުމެން އިތުރަށް އެބަ ޖެހޭ މިކަންކަމަށް މީޓްކުރަން އިތުރު ހަރަދުތައް ކުރަން. މިއަދަދު ކަނޑައެޅީ ކޮން ފޯމިއުލާއަކަށް ކޮން ހިސާބުތަކަކަށް ބަލައިގެން ކަމެއް ވެސް ނޭނގޭ،" ޓޫރިޒަމް ދާއިރާގެ ބޭފުޅަކު ނަން ނުޖަހާ ގޮތަށް ވިދާޅުވި އެވެ.

އަހަރުގެ އެކި ދުވަސްވަރު ރިސޯޓްތަކުގެ ރޭޓްތައް ބަދަލުވާއިރު އަދި އެކި ފަންތީގެ ރިސޯޓްތަކާއި ގެސްޓްހައުސާއި ސިޓީ ހޮޓާތައް އަދި ސަފާރީތައް ހުރިއިރު 500 ޑޮލަރު ކަނޑައެޅި އިރު މިއިން އެއްވެސް ކަމަކަށް ރިއާޔަތްކޮށްފައެއް ނުވެ އެވެ. 

މަޓީގެ ރިޕޯޓުގައި ފާހަގަކުރި ގޮތުގައި، ކޮންމެ ތިން މަހަކުން އެމްއެމްއޭއަށް ރިޕޯޓްތައް ހުށަހަޅައި ޑޮލަރު މާރުކުރަން ޖެހޭއިރު އެކަމަށް އިތުރު އިދާރީ މުވައްޒަފުން އަދި ފައިސާ ބަލަހައްޓާ ސިސްޓަމްތަކާއި އިތުރު އެކައުންޓެންޓުން އެކަމަށް ބޭނުންވާނެ އެވެ. އެއީ ރިސޯޓްތަކަށް އިތުރު ހަރަދެކެވެ. އެކަމުން ވެސް ރިސޯޓްތަކުގެ އޮޕަރޭޝަނަލް ކޮސްޓް ނުވަތަ ހިންގުމުގެ ހަރަދުތައް އިތުރަށް ބޮޑުވާނެ އެވެ. އެހެންވެ، ދިރާސާ ރިޕޯޓުގައި ބުނަނީ ވަގުތު ނުދީ މިކަހަލަ ހަރުކަށި އުސޫލެއް ގެނައުމުން އޭގެ ނޭދެވޭ އަސަރު ރާއްޖޭގެ ޓޫރިޒަމް ސިނާއަތަށް ކުރާނޭ ކަމަށެވެ.

"މިކަމުގެ ސަބަބުން ރިސޯޓްތައް ހިންގުމުގެ ހަރަދު ބޮޑުވެ ރިޓާން އޮން އިންވެސްޓްމަންޓުގެ މުއްދަތު މިހާރަށް ވުރެ ދިގުވާނެ. އަދި ރާއްޖޭގެ ޓޫރިޒަމަށް އިންވެސްޓްކުރުމަށް އިންވެސްޓަރުންގެ ހުންނަ ޝައުގުވެރިކަމަށް %36ގެ ވެއްޓުމެއް އަންނާނެ ކަމަށް ލަފާކުރެވޭ،" ދިރާސާ ރިޕޯޓްގައި ބުނެފައިވެ އެވެ.

މަޓީގެ ދިރާސާ ރިޕޯޓުގައި ފާހަގަކުރި ގޮތުން ރިސޯޓްތަކުން މިހާރު ޕެކޭޖްތައް ވިއްކާ ގޮތުން ތުއްތު ކުދިންނަށް ރިސޯޓުގައި ތިބެވެނީ ހިލެ އެވެ. އަދި ފޭމް ޓްރިޕްތަކަށް އަންނަ މީހުން ވެސް ބައިތިއްބަނީ ހިލެ އެވެ. އަދި ކުރު މުއްދަތަކަށް މަޑުކޮށްލާ އެއާލައިން ކްރޫއިން އަދި ޓްރާންސިޓް ފަތުރުވެރިންގެ އަތުން ރިސޯޓް އަދި ހޮޓާތަކަށް ލިބޭނީ ވަރަށް ކުޑަ އެއްޗެކެވެ. ހާއްސަކޮށް ސިޓީ ހޮޓާ އަދި މާލެއާ ކައިރީގައި ހިންގާ ރިސޯޓްތައް ފަދަ ތަންތަނަށް މި މައްސަލަ ކުރިމަތިވާލެއް ބޮޑުވާނެ އެވެ.

ޓޫރިޒަމް މިނިސްޓަރުކަން ކުރިން ކުރެއްވި އަދި ރިސޯޓް ދާއިރާގެ ތަޖުރިބާ ވެސް ހުންނެވި ބޭފުޅަކު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި، ރިސޯޓްތަކާއި ގެސްޓްހައުސްތަކުގެ ވިޔަފާރީގައި ވިއްކަނީ ރެއަކާ ދުވާލަށް އެނދެވެ. ރިސޯޓްތަކަށް ޗެކިންވާ ކޮންމެ ޓޫރިސްޓެއްގެ ބޮލަށް ފައިސާއެއް ނުނަގަ އެވެ. އެހެންވާއިރު ކޮންމެ ޓޫރިސްޓެއްގެ ބޮލަށް ބޮޑު އަދަދެއް މާރުކުރަން ޖެއްސުމަކީ ދެކޮޅު ޖެހޭ ކަމެއް ނޫން ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

"ޓޫރިޒަމް ވިޔަފާރި ހިނގާ ގޮތުން ފީސިބިލް ގަވައިދެއް ނޫން އެއީ. މި ވިއްކަނީ އެނދު. ބެޑް ނައިޓްސްއަށް ބަލަން ޖެހޭނީ. ދެ މީހަކު އަޔަސް އެނދަށް މި ޗާޖް ކުރަނީ ކޮންމެ ރެއަކަށް. ކޮންމެ މީހަކަށް ނޫން. އެހެންވީމާ، ރަނގަޅު ގޮތަކީ ޖުމްލަ އާމްދަނީން ސަރަންޑާ ކުރާނެ ޑޮލަރުގެ އަދަދު ނިންމުން،" ނަން ނުޖަހާ ގޮތަށް ވާހަކަ ދެއްކެވި އެ ބޭފުޅާ ވިދާޅުވި އެވެ. 

އެމްއެމްއޭއިން ގަވައިދު ނެރެމުން ބުނީ ރިސޯޓްތަކަށް ލިބޭ ޑޮލަރުގެ ބޮޑު ބައެއް މާރުކުރުމުން އޭގެ ހެޔޮ އަސަރު އާންމުންނަށް ކުރަން ފަށާނެ ކަމަށެވެ. ބޭންކުތަކުން ޑޮލަރު ލިބޭވަރު ގިނަވާނެ އެވެ. ކާޑް ލިމިޓްތައް އިތުރުވާނެ އެވެ. 

އެހެން ނަމަވެސް، މަޓީގެ ދިރާސާއިން ދައްކަނީ ކޮންމެ ޓޫރިސްޓެއްގެ ބޮލަށް 500 ޑޮލަރު ނެގި ނަމަވެސް އޭގެއިން ކުރު މުއްދަތުގެ އަސަރުތަކެއް ފެނުނަސް މެދު އަދި ދިގު މުއްދަތުގައި އާންމު ރައްޔިތުންނަށް ކުރާނީ ގެއްލުމެވެ. އަދި ފުރަތަމަ އަހަރުގެ ތެރޭ ކާޑް ލިމިޓްތައް ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް މަތިކުރަން އެމްއެމްއޭއަށް ޖާގަ ލިބުނު ނަމަވެސް މިހާރުގެ ގަވައިދު މިހެން އޮވެއްޖެ ނަމަ ދެވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭ ކާޑް ލިމިޓްތައް އަނެއްކާ ވެސް ދަށްކުރަން ބޭންކުތަކަށް މަޖުބޫރުވާނެ އެވެ.

އެ ދިރާސާ ރިޕޯޓުން ދައްކާ ގޮތުގައި އާ ގަވައިދުން ފުރަތަމަ އަހަރު ރާއްޖޭގެ ރަސްމީ ރިޒާވް 442 މިލިއަން ޑޮލަރަށް އުފުލޭނެ އެވެ. އަދި ދެވަނަ އަހަރު 476 މިލިއަން ޑޮލަރަށް ރިޒާވް އުފުލޭނެ އެވެ.

އެކަމަކު، ރިސޯޓްތަކުން ހޯދާ އާ ޑޮލަރުގެ ބޮޑު ބަޔަކީ އެމްއެެމްއޭއަށް އެތެރޭގެ ބާޒާރަށް ދޫކުރެވޭނެ ފައިސާއެއް ނޫނެވެ. ރިޒާވަށް އެ ފައިސާ ޖަމާވުމަށް ފަހު ބޭރުގެ ލޯނުތަކާއި ބޭރަށް ދައްކަން ޖެހޭ ބިލްތައް ދެއްކުމަށް ސަރުކާރަށް އެ ފައިސާ ބޭނުން ކުރަން ޖެހޭނެ އެވެ. 

އެ ދިރާސާގެ ހޯދުންތަކުގައި ބުނެފައި ވަނީ މިހާރު އޮތް ގަވައިދު ދަމަހައްޓާ ނަމަ ކަޅު ބާޒާރުގައި ޑޮލަރުގެ އަގު މެދު ރާސްތާއެއްގައި 21.7ރ.އަށް އުފުލިގެންދާނެ ކަމަށެވެ. އަދި އެ ރިޕޯޓްގައި ލަފާކުރި ގޮތަށް ކުރު މުއްދަތުގައި ޑޮލަރުގެ އަގު މިހާރު ވެސް ވަނީ 19.27ރ.އަށް އަރާފަ އެވެ. ޑޮލަރުގެ ކަޅު ބާޒާރު މިކަމުގެ ސަބަބުން ނައްތައެއް ނުލެވެ އެވެ. 

އެހެން ދީމާވާ ސަބަބެއްގެ ގޮތުގައި އެ ދިރާސާގައި ފާހަގަކުރަނީ މުވައްޒަފުންނަށް ޑޮލަރުން މުސާރަ ދިނުމާއި ބައެއް ދިވެހި ކުންފުނިތަކަށް މިހާރު ދައްކާ ޑޮލަރުން ދައްކާ ފައިސާ ރުފިޔާއިން ދޭން ފެށުމުން އިގްތިސާދުގައި އެނބުރޭ ޑޮލަރުގެ އަދަދު މަދުވުމެވެ. އަދި އެކަމުގެ ސަބަބުން ޑޮލަރުގެ ކަޅު ބާޒާރުގައި ޑޮލަރު މަދުވެ އަގުބޮޑުވުމެވެ. ނަތީޖާއަކީ ތަކެތީގެ އަގުތައް އުފުލުމެވެ.

ރިޕޯޓުގައި ފާހަގަކުރި ގޮތުގައި، އެމްއެމްއޭގެ ފިޔަވަޅާ ގުޅިގެން ފުރަތަމަ އަހަރު %5.88އަށް ރާއްޖޭގެ އިންފްލޭޝަން ދާނެ އެވެ. އަދި ދެވަނަ އަހަރު %6.45އަށް މައްޗަށް ދާނެ އެވެ. 

"މިވަގުތަށް މި އުޅޭ ރިޒާވްގެ މައްސަލައަށް ހައްލެއް ލިބިދާނެ. އެކަމަކު މިއީ ދިގު މުއްދަތުގައި ރާއްޖޭގައި މި އޮތް ޑޮލަރު ޝޯޓޭޖަށް ހައްލު ލިބޭނޭ ކަމެއް ނޫން. މަލަން އަޅާލުމެއް މިއީ. އަދި އާންމު ރައްޔިތުންނަށް މީގެ މާ ބޮޑު ހެޔޮ ބަދަލެއް ނުފެންނާނެ،" ކުރީގެ ޓޫރިޒަމް މިނިސްޓަރަކު ވިދާޅުވި އެވެ. 

ޓޫރިޒަމް ދާއިރާގެ އަނެއް ކަންބޮޑުވުމަކީ އެ މީހުންނަށް ލިބޭ ބޭރު ފައިސާ އާމްދަނީގެ ބޮޑު ބައެއް ސަރުކާރަށް މާރުކޮށް އެކައުންޓްތަކުގައި ރުފިޔާ ބެހެއްޓުމުން ބޭރު ފައިސާއިން ބިލެއް ދައްކަން ޖެހޭ ވަގުތު ބޭންކުތަކުން އެ ވަރަށް ބޭނުންވާ އަދަދަށް ބޭރު ފައިސާ ނުލިބުމުގެ ކަންބޮޑުވުމެވެ. އެ ޔަގީންކަން ބޭންކުތަކަށް އަދި ސަރުކާރަށް ނުދެވޭއިރު ބޭރު ފައިސާ މާރުކުރުން ވާނީ އުނދަގޫ ނިންމުމަކަށެވެ. އަދި އެކަންކުރަން އިތުބާރެއް ވެސް ހޯދައެއް ނުދެވޭނެ އެވެ. 

ބޭންކެއްގެ  އޮފިޝަލަކު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި، ޓީޓީ ކުރުމާއި އެހެނިހެން ބޭނުންތަކަށް ވިޔަފާރިވެރިން ޑޮލަރު ބޭނުންވާއިރު އެވަރަށް ޑޮލަރު ދިނުމަކީ ބޭންކަށް ކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޫނެވެ. ސަބަބަކީ މިހާރު އެމްއެމްއޭން ހަދާފައިވާ އާ ގަވައިދުގެ ދަށުން ބޭންކުތަކަށް ޑޮލަރު ސީދާ ލިބޭ ގޮތް ނުވުމެވެ. އެ ޑޮލަރު އެމްއެމްއޭއަށް ނެގުމަކީ މީގެ އަސްލު މައްސަލަ އެވެ. 

އެމްއެމްއޭއިން ފާހަގަކުރާ ގޮތުގައި، ރާއްޖޭގެ ރިސޯޓްތަކަށް ވަންނަ ބޭރު ފައިސާ ރާއްޖޭގެ ބޭންކުތަކަށް މާރުކުރާވަރު އަންނަނީ ދުވަހެއް ދުވަހަކަށް މަދުވަމުންނެވެ. އެކަމަކު ރިސޯޓްތަކުގެ އާމްދަނީ ވަނީ އިތުރެވެ. 

ޓޫރިޒަމް ދާއިރާގެ ބޭފުޅަކު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ރިސޯޓްތަކުން ބޭންކުތަކުގައި ބަހައްޓާ ޑޮލަރު މަދުވާ ކަމަށް ދައްކަނީ އެމްޑީޕީގެ ސަރުކާރުގައި ޓޫރިޒަމް ބައެއް ޓެކްސްތައް ބޮޑުކުރުމުން އެ ފައިސާ މީރާއަށް ދައްކަން ޖެހުމުންނެވެ. އަދި ޑޮލަރުން ދައްކާ ޓީޖީއެސްޓީ އާއި ގްރީން ޓެކުހުގެ ބޮޑު ބައެއް ރާއްޖެއިން ބޭރު ވަނީ އެވެ. އެއީ ބޭރުގެ ފަރާތްތަކަށް ދައްކަން ޖެހޭ ދަރަނިތަކާއި ސަރުކާރުގެ ބޭރުގެ ބިލްތައް ދެއްކުމަށް ހޭދަވާ ފައިސާއެކެވެ. އެހެންވީއިރު ރިސޯޓް އާމްދަނީ އިތުރުވާތަން ދެއްކިއަސް ބޭންކަށް އެ ފައިސާ މާރުކުރަން ފުރުސަތެއް ނުލިބެ އެވެ.

ރިސޯޓް ވެރިންގެ މައްސަލައަކީ ވެސް މިހާރު ވެސް ބޮޑު ޓެކްސް ދެއްކުމަށް ފަހު އެވަރުން ވެސް ސަރުކާރުގެ ހަރަދުތައް ފަރު ނުޖެއްސިގެން އިތުރު ގޮތްތަކެއް އަބަދުވެސް ސަރުކާރުން ހޯދަން ޖެހުމެވެ. ސަރުކާރުތަކުގެ ހަރަދު ބޮޑުވެ ކޮންމެ އަހަރަކު ވެސް ލިބޭ އާމްދަނީއަށް ވުރެ އެތައް ތަނެއް ހަރަދު ބޮޑުވުމަކީ އޮތް ކަންބޮޑުވުމެކެވެ.

"މިހާރު ވެސް އެންމެ ބޮޑު ޓެކްސް ކޮންޓްރިބިއުޓަރުން އަޅުގަނޑުމެންނަކީ. އެކަމަކު އެ ފައިސާ ބޭނުން މި ކުރަނީ އެންމެ ޒިންމާދާރު ގޮތުގައެއް ނޫން. ބޭކާރު ހަރަދު ސަރުކާރުތަކުން އިތުރުކޮށްފައި ކޮންމެ ސަރުކާރަކުން ވެސް އަހަރުން އަހަރަށް ޓެކްސް ބޮޑުކުރަނީ. ބަޖެޓްގެ މި ޑަބަލް ޑެފިސިޓް އޮންނަހާ ހިނދަކު އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތުގައި މިހިރަ ފައިސާއެއް ނެގިއަސް މި ރާއްޖޭގޭ މާލީ ހާލަތު ރަނގަޅެއް ނުވާނެ،" ކުރިން ވެސް ވާހަކަ ދެއްކެވި ޓޫރިޒަމް ސިނާއަތުގެ ބޭފުޅާ ވިދާޅުވި އެވެ. 

"ކޮންމެ އަހަރަކު ޑަބަލް ޑިޖިޓް ބަަޖެޓް ޑެފިސިޓެއް އޮންނައިރު މީހުންގެ މުސާރަ ބޮޑުކޮށްފައި އިތުރު މުވައްޒަފުން ނަގާފައި އިސްރާފު ބޮޑުކުރީމާ ހަމަ އެއީ އިގްތިސާދަށް ނިކުންނަ އިތުރު ރުފިޔާ. އެ ރުފިޔާ ޑޮލަރު ފަހާ ދުވީމާ ޑޮލަރުގެ އަގު ހަމަ ބޮޑުވާނެ. މިއީ އަޅުގަނޑުމެންނާ ހެދި ވެގެން އުޅޭ ކަމެއް ނޫން."

ރިސޯޓްތަކަށް ވަންނަ ބޭރު ފައިސާގެ ބޮޑު ބައެއް ރާއްޖޭގައި ނުބަހައްޓާ ބޭރަށް ގެންދާ ކަންބޮޑުވުން އާންމުންގެ ތެރޭގައި ބޮޑެވެ. އެ ކަންބޮޑުވުންތަކާ މެދު ވިޔަފާރި އާއި އިގްތިސާދީ ނަޒަރަކުން ވިސްނާއިރު އެހެން ވާން ޖެހޭ ސަބަބުތަކެއް އެބަ ހުއްޓެވެ. މަޓީގެ ދިރާސާ ރިޕޯޓުން އެ ސަބަބުތަކަށް އިތުރަށް ބާރުލިބެ އެވެ. އެގޮތުން: 

މި މައްސަލަތަކުގެ އަސްލަކީ ރާއްޖޭގެ މާލީ ނިޒާމުގައި އެކަށީގެންވާ ހަކަތަ ނެތުމެވެ. ރާއްޖޭގެ ބޭންކަކުން ރިސޯޓަކަށް އިންވެސްޓްކުރަން ބޭނުންވާ ރަނގަޅު އަދަދެއްގެ ފައިސާއެއް ނުލިބެ އެވެ. އެހެންވެ، ފުރަތަމަ އިތުބާރު ހޯދައިދޭން ޖެހެނީ ރާއްޖޭގެ މާލީ ނިޒާމަށެވެ. އަދި ރާއްޖޭގެ ބޭންކުތަކުން ޓޫރިޒަމް އިންވެސްޓްމަންޓްތަކަށް ދޫކުރާ ލޯންތައް އިތުރުކުރެވޭނެ މަގެއް ނުހޯދޭހާ ހިނދަކު ޓޫރިޒަމްގެ އާމްދަނީ ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ދާ ދިޔުމަށް ހައްލުވުން އޮތީ ދުރުގަ އެވެ.

އެމްއެމްއޭއިން ބުނަމުން އަންނަނީ ބޭރު ފައިސާ މާރުކުރުމުގެ އާ ގަވައިދުގައި ހުރި އަދަދުތައް ކަނޑައެޅީ ރިސޯޓް ވެރިންނާ އެކު ކުރި މަޝްވަރާތަކުން އަލި މަގެއް ނުފެނުމުން ކަމަށެވެ. ނަމަވެސް 'ދައުރު'އަށް ލިބިފައިވާ ލިޔެކިޔުންތަކުން އެމްއެމްއޭގެ ވާހަކައަށް ބާރެއް ނުލިބެ އެވެ.

މަޓީން 13 އޮކްޓޯބަރުގައި ރައީސް މުހައްމަދު މުއިއްޒު އަދި އެމްއެމްއޭގެ ގަވަރުނަރަށް ކޮޕީކޮށް ފޮނުވި ސިޓީއެއްގައި މެދުމިނުގެ ހައްލުތަކެއް ޓޫރިޒަމް ސިނާއަތުން ހުށަހެޅި އެވެ. އެ ސިޓީގައި ޓޫރިޒަމް ސިނާއަތުން ހުށަހެޅި ފުރަތަމަ ހައްލަކީ:

އެގޮތަށް އެއްބަސް ނުވެވޭ ނަމަ ދެން ހުށަހަޅާ ހައްލުތަކަކީ: 

މަޓީގެ އޮފިޝަލަކު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި އެ ސިޓީއަށް ރައީސް އޮފީހުން ވެސް އަދި އެމްއެމްއޭއިން ވެސް ޖަވާބެއް ނުދިނެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި ބޭނުންވީ މިހާރު އޮތް ގޮތަށް ހަރުކަށި ގަވައިދު ދަމަހައްޓާށެވެ. 

މީގެ އިތުރަށް ރިސޯޓް ވެރިން އެހެން ރަނގަޅު ހައްލެއް ވެސް ހުށަހެޅުއްވި އެވެ. އެއީ ޑޮލަރުން އިންވެސްޓްކުރެވޭނޭ މާލީ އިސްޓްރޫމަންޓްތަކެއް ރާއްޖޭގެ ބޭންކުތަކުން ތައާރަފްކުރުމެވެ. މިސާލަކަށް ބޭންކުތަކުގައި ބޭރު ފައިސާ ބަހައްޓަން ރަނގަޅު އިންޓަރެސްޓަކާ އެކު ފިކްސްޑް ޑިޕޮސިޓް ފެސިލިޓީތައް ތައާރަފްކުރުމަކީ ވެސް ރިސޯޓް ވިޔަފާރިވެރިން ހުށަހެޅި ހައްލެކެވެ. އެ ބޭފުޅުން ތިއްބެވީ އެފަދަ ފެސިލިޓީތަކަށް އިންވެސްޓްކޮށް ބޭންކުތަކަށް އިތުރު ޑޮލަރު ދޭން ތައްޔާރަށެވެ. އެކަމަކު ސަރުކާރާއި އެމްއެމްއޭން ހިޔާރުކުރީ އެންމެ މުރަނަ ގޮތެވެ. 

މަޓީގެ ރިޕޯޓްގައި ދެން ފާހަގަ ކުރި އަނެއް ކަންބޮޑުވުމަކީ ޑޮލަރު މާރުކުރަން މަޖުބޫރުކުރުމުން ރިސޯޓްތައެް ހިންގުމަށް ކުރަން ޖެހޭ ހަރަދާއި އިންވެސްޓްމަންޓުން ފައިދާ ލިބެން ނަގާ މުއްދަތު ދިގުވުމުން ޓޫރިޒަމް ސިނާއަތުން ދައުލަތަށް ލިބޭ އާމްދަނީ ދަށްވުމުގެ ކަންބޮޑުވުމެވެ.

ރިޕޯޓްގައި ހުރި ތަފާސްހިސާބުތަކަށް ބަލާއިރު މިހާރުގެ ގަވައިދާ އެކު ރިސޯޓް ސިނާއަތުން ދައުލަތަށް ލިބޭ އާމްދަނީ އަހަރުން އަހަރަށް އިތުރުވާ މިންވަރު %7.7 އިން %5.56އަށް ދަށަށް ދާނެ އެވެ. ސަބަބަކީ ރިސޯޓްތަކުގެ ފައިދާ ދަށްވުމެވެ. އަދި ރިސޯޓްތަކުން ފައިދާ ލިބެން ނަގާ މުއްދަތަށް ހަ އަހަރަށް އިތުރުވާނެ އެވެ. 

ޓޫރިޒަމް ދާއިރާގެ އިސް ބޭފުޅަކު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި މި ބަދަލުގެ ސަބަބުން ރާއްޖޭގެ ޓޫރިޒަމް ދާއިރާއަށް އިންވެސްޓްކުރުމަށް އޮންނަ ޝައުގުވެރިކަން އިތުރަށް ދަށްވެގެން ދާނެ އެވެ. އަދި މިއީ ރާއްޖެއާ ދުރަށް އިންވެސްޓަރުން ގެންދާނޭ ކަމެކެެވެ. އެކަމަކު މިވަގުތަކީ އިންވެސްޓަރުން ރާއްޖެއަށް ގެނެސް އިގްތިސާދުގައި އެނބުރޭ ބޭރު ފައިސާ އިތުރުކުރަންވީ ވަގުތެވެ. 

"ވަރަށް ނުރައްކާ ކަމެއް މިގޮތަށް މާކެޓް ފިކްސްކުރަން އުޅުމަކީ. ވިޔަފާރިއަކުން ޓެކްސް ދައްކާ ކަންކަންކޮށްފައި ވިޔަފާރީގެ ފައިދާގެ ގޮތުގައި ލިބޭ ފައިސާއަކީ އެ މީހުންގެ އަމިއްލަ އެއްޗެއް. އެއަށް ސަރުކާރުން ގޮތްކިޔައި މާކެޓް ފިކްސްކުރަން އުޅުނީމާ އެތައް ޒަމާނެއް ވަންދެން ރާއްޖޭގެ ޓޫރިޒަމް އިންޑަސްޓްރީއަށް އިންވެސްޓަރުންގެ މިއޮތް އިތުބާރު އެ ގެއްލެނީ،" މިނިސްޓަރުކަން ކުރެއްވުމަށް ފަހު މިހާރު ރާއްޖެއިން ބޭރުގެ ކުންފުންޏެއްގައި ކޮންސަލްޓެންޓެއްގެ ގޮތުގައި ހަރަކާތްތެރިވާ ބޭފުޅަކު ވިދާޅުވި އެވެ.

"ބަލަންވީ މި ތަނަށް އިންވެސްޓަރުން ގެންނަން. އެކަމަކު މިކަހަލަ ކަންކަން ކުރީމާ އިންވެސްޓަރުންގެ ޝައުގުވެރިކަން ގެއްލެނީ." 

ޓޫރިޒަމް ސިނާއަތުގެ ބޭފުޅަކު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ޑޮލަރުން މުސާރަ ދިނުމަށް ފަހު ރުފިޔާއިން މުސާރަ ދޭ ގޮތަށް ބަދަލުކުރަން މުވައްޒަފުންނާ މަޝްވަރާކުރުމުން އެ މީހުން ބޭނުންވަނީ ކަޅު ބާޒާރުގައި ޑޮލަރުގެ އަގު ހުންނަ ރޭޓުގައި ރުފިޔާއިން އެ މީހުންގެ މުސާރަ ދޭށެވެ. އަދި އެހެން ވެއްޖެ ނަމަ މުސާރަތަކަށް ކުރާ ހަރަދު ރިސޯޓްތަކުގައި ބޮޑުވާނެ ކަމަށް އެބޭފުޅާ ވިދާޅުވި އެވެ.

"500 ޑޮލަރު މުސާރައަށް މިދެނީ ސީދާ ޑޮލަރުން. މިހާރު މުވައްޒަފުން ބުނަނީ 18-19ރ.ގެ ރޭޓުގައޭ ރުފިޔާއިން ދެންޔާ އެ ކަލްކިއުލޭޝަން ހަދަން ޖެހޭނީ. މިއީ އަނެއްކާ އަޅުގަނޑުމެންނަށް އިތުރު ހަރަދެއް،" އެބޭފުޅާ ވިދާޅުވި އެވެ. 

އެމްއެމްއޭގެ ހަރުކަށި ގަވައިދާ އެކު އަންނަ އަހަރަކީ ރާއްޖޭގެ ޓޫރިޒަމްގެ ސިނާއަތަށް އުނދަގޫ އަހަރަކަށް ވާނެ ކަމަށް ދާއިރާގެ ވިޔަފާރިވެރިން ލަފާކުރައްވަ އެވެ. ސަބަބަކީ އަންނަ އަހަރު ޓީޖީއެސްޓީ އިތުރަށް ބޮޑުވުމާއި ގްރީން ޓެކުހާއި އެއާޕޯޓް ޓެކްސްތައް ބޮޑުވުމުން ރާއްޖޭގައި ޗުއްޓީ ހޭދަކުރުމުގެ އަގު ބޮޑުވުމެވެ. އަދި ދުނިޔޭގެ ޓޫރިޒަމް ވާދަވެރިވެ، ރާއްޖެއާ ވާދަކުރާ އެތައް އާ މަންޒިލްތަކެއް އެބަހުއްޓެވެ. 

"މިދިޔަ އަހަރުތަކުގައި ޓޫރިޒަމް ސިނާއަތް ރެގިއުލޭޓްކުރުމުގައި ސަރުކާރުގެ މާ ބޮޑު ހިފެހެއްޓުންތަކެއް ނެތް. ނަމަވެސް މިއަޅަން ފެށި ފިޔަވަޅުތަކުގެ ސަބަބުން ރިސޯޓްތަކުގެ ހިންގުމުގެ ހަރަދުތައް މައްޗަށް ޖެހޭ ވަރަށް، ދެން ރިސޯޓްތަކަށް މަޖުބޫރުވާނެ ރިސޯޓް ސްޓޭގެ އަގުތައް ބޮޑުކުރަން. އަނެއްކާ ޓެކްސްތައް މި ބޮޑުވަނީ. އެއާ އެކު ރާއްޖެ އިތުރަށް އަގުބޮޑުވެ ރާއްޖޭގައި ޗުއްޓީ ހޭދަކުރުން ޝައުގުވެރިކަން ކުޑަވުމުގެ ކަންބޮޑުވުންތައް ވެސް މިވަގުތަށް އެބަހުރި،" ޓޫރިޒަމް ދާއިރާގެ ބޭފުޅާ ވިދާޅުވި އެވެ. 

އެމްއެމްއޭގެ އާ ގަވައިދުން ވަށާ ޖެހޭ ހައްލެއް ލިބުމުގެ ބަދަލުގައި މައްސަލަ އިތުރު ނާޒުކުވުމުގެ ފުރުސަތު ބޮޑެވެ. ހަގީގަތަކީ މި ބަދަލުތަކުން އިތުރު ޑޮލަރު ހޯދިއަސް ރާއްޖޭގެ ބޭރުގެ ދަރަނި ދައްކަން ހައްލެއް ނުހޯދޭ ކަމެވެ. މިއަހަރު 500 މިލިއަން ޑޮލަރު އަންނަ އަހަރު 700 މިލިއަން ޑޮލަރު އަދި 2026ގައި އެއް ބިލިއަން ޑޮލަރު ދައްކަން ޖެހެ އެވެ. މިފަދަ ހާލަތެއްގައި އޮތްއިރު ރާއްޖޭގެ އެންމެ ބޮޑު ސިނާއަތް އެ ފުށް މި ފުށަށް ޖަހައި ލޮޅުން ގެނެސްގެން އެ ސިނާއަތް އިތުރަށް ހީނަރުކުރުމަކީ ބުއްދިވެރި ގޮތެއް ނޫނެވެ.