މޫސާ ލަތީފަކީ ރާއްޖޭގެ ނޫސްވެރިކަމުގައި ފަސްމީރު ކުރިރުކެއް

އެއީ މީގެ 23 އަހަރު ކުރި އެވެ. 'ހަވީރު'ގެ ނިއުސް ރޫމްގެ ތެރޭގައި ރާއްޖޭގެ މަޝްހޫރު ފިލްމް ޑިރެކްޓަރު މުހައްމަދު ނިޔާޒު (ޓެޑްރީ) އާއި މޭކަޕް އާޓިސްޓް އަބްދުލް ހަކީމް އަބްދުލް ގާދިރު ވަރަށް ފަރުވާތެރިކަމާ އެކު ދިޔައީ ތިން ނޫސްވެރިއެއްގެ ސިފަ ބަދަލުކުރަމުންނެވެ. ފިލްމެއްގެ މަންޒަރަކަށް ތައްޔާރުވުމަކަށް ނޫނެވެ. ނަމަވެސް އެއީ ހަވީރު ނޫހުގެ ފަރާތުން ނެރެމުން އައި މަޖައްލާ 'ހުވާސް'ގެ ފަރާތުން ތައްޔާރުކުރާ ހާއްސަ ތަހްގީގީ ރިޕޯޓަކާ ގުޅޭ ބައެކެވެ. މާލޭ ލޯކަލް މާރުކޭޓް ސަރަހައްދުގައި 'ސަލާން' ޖަހާ މީހުންގެ ހާލަތު ބަލައި އޭގެ ފަހަތުގައި ހުރި ސަބަބުތައް ހޯދައި އަދި ތަޖުރިބާކުރުމުގެ ގޮތުން ކުރިއަށް ގެންދިޔަ ނޫސްވެރިކަމުގެ ތާރީހީ މަސައްކަތެއް ފެށުމެވެ.

ނޫސްވެރިކަމުގެ ދާއިރާއިން ގައުމަށް ހިދުމަތް ކުރުމުގެ ޝަރަފުވެރިކަމުގެ ގައުމީ އިނާމު މިއަދު ލިބިވަޑައިގެންނެވި އަދި 'ދައުރު'ގެ އެޑިޓަރު މޫސާ ލަތީފަކީ 'ހުވާސް'ގެ ތިން ނޫސްވެރިންގެ ތެރެއިން އެކެކެވެ. މޫސަގެ އިތުރަށް ނޫސްވެރިކަމުގެ މި 'އޮޕަރޭޝަން'ގައި ސަލާން ޖަހާ މީހުންނަށް ވެގެން އެ ދުވަހު އުޅުނީ ހުވާސްގެ އެޑިޓަރު މުހައްމަދު ޝަހީބާއި ޑެޕިއުޓީ އެޑިޓަރު އާދަމް ހަލީމެވެ. ނޫސްވެރިކަމުގެ މި މަސައްކާތާ އެކު 'ހުވާސް'ގައި ޝާއިއުކުރި ހާއްސަ ރިޕޯޓްތަކުން ސަލާންޖަހާ މީހުންގެ ހާލަތާއި ތަޖްރިބާ ކިއުންތެރިންނަށް ވަރަށް ފުރިހަމައަށް ގެނެސް ދިނެވެ. މިއީ ރާއްޖޭގެ ނޫހަކުން ކުރި ނޫސްވެރިކަމުގެ މުޅިން އާ މަސައްކަތެކެވެ.

"ހުވާސްއަށް ސަލާންޖެހުމާ ބެހޭ ރިޕޯޓް ތައްޔާރުކުރުމަށް ކުރި މަސައްކަތީ ވަރަށް ތަފާތު މަސައްކަތެއް. ސަލާންޖަހާ މީހުންގެ ދިރިއުޅުން ތަޖްރިބާކޮށް އެ ތަޖްރިބާ އާންމުންނާ ހަމައަށް ގެނެސްދިނުމަށް ކުރެވުނު ވަރަށް ބޮޑު މަސައްކަތެއް. ދުވަހަކު ހަނދާން ނުނެތޭނެ،" މޫސާ ލަތީފު ވިދާޅުވި އެވެ.

އެ ދުވަހުގެ ތަޖްރިބާތަކާ ބެހޭ ގޮތުން ޝަހީބު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ސަލާންޖަހާ މީހުންގެ ފައިވާނުގައި ހިނގައި އެ މީހުންނާ އެކު ކައިބޮއެ ހެދުމަކީ ނޫސްވެރިކަމުގެ އެންމެ ތަފާތު އެއް ތަޖުރިބާ އެވެ.

"އަޅުގަނޑުމެން އެ ދުވަހު އުޅުނު ގޮތާއި މޫސަގެ ސިފަ އެ ދުވަހު ހުރި ގޮތް ފެނިފައި މިއަދު ވެސް ހަމަ ހިނި އާދޭ. މޫސައަކީ އަޅުގަނޑުމެން ބުނެލާ ބައެއް އެއްޗެހިންނާއި ކުރާ ކުދިކުދި ކަންތަކުން ވަރަށް މަޖާވެ، ވަރަށް ގަދައަށް ހީ ހަދާ މީހެއް. އެހެންވެ ސަލާންޖެހި ދުވަހު ދިމާވި އެންމެ މަޖާ ކަމަކީ މޫސަގެ ހިނި މައިތިރި ނުކުރެވުން. މޫސަ ކައިރިން އެކި ގޮތްގޮތަށް ހިނގަމުން އަޅުގަނޑު ދާން ފެށީމާ މޫސައަށް ހެވެނީ. އަނެއްކާ އާދަމް ހަލީމާއި އަޅުގަނޑު އެތާ އުޅޭ ގޮތް ފެނިފައި ވެސް މޫސައަށް ހެވެނީ. އެހެންވެ މުޅި ދުވަހު މޫސަ އުޅުނީ އަނގަމަތީގައި ރުމާލެއް ނޫނީ ތުވާލިގަނޑެއް އަޅައިގެން،" ޝަހީބު ވިދާޅުވި އެވެ.

ސަލާން ޖެހުމުގެ ތަޖްރިބާއަށް ފަހު، ސާފް ގޭމްސް އާއި ސާފް ޗެމްޕިއަންޝިޕް ކަވަރުކުރުމަކީ ވެސް މުހިންމު ތަޖްރިބާއެއް ކަމަށް މޫސަ ދެކެވަޑައިގަންނަވަ އެވެ.

"1991 ގެ ސާފް ގޭމްސް ފައިނަލް މެޗްގެ ކަވަރޭޖް؛ މިއީ ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ރާއްޖެ ފައިނަލްގައި ކުޅުނު ފަހަރު. އަދި ވަކިން ހާއްސަކޮށް 1997ގެ ސާފް ޗެމްޕިއަންޝިޕް. ނޭޕާލްގައި އޮތް މި މުބާރާތް ކަވަރުކުރަން ރާއްޖެއިން ދިޔައީ ހަމައެކަނި އަޅުގަނޑު. އެއީ ވަރަށް ދިގު ދަތުރަކަށް ފަހު. މެޑްރާސް އިން 30 ގަޑިއިރުގެ ރޭލު ދަތުރަކަށް ފަހު ދިޔައީ ކަލްކަތާއަށް. ކަލްކަތާއިން ކަތްމަންޑޫއަށް ދިޔައީ ވައިގެ މަގުން،" މޫސަ ވިދާޅުވި އެވެ.

މޫސަގެ ނޫސްވެރިކަމުގެ މަސައްކަތުގެ ތާރީހު ފެށެނީ އޭގެ 10 ވަރަކަށް އަހަރު ކުރިންނެވެ. 1987ގައި ހަވީރު ނޫހަށް ލިއަން ފެށި ހިސާބުންނެވެ. ނޫސްވެރިއެއްގެ ގޮތުން 1989ގައި ހަވީރުގައި ފުލްޓައިމްކޮށް ވަޒީފާ އަދާކުރައްވަން ފެއްޓެވި އެވެ. 

އޭގެ ފަހުން މޫސަ ހުރިހާ ވަގުތެއް ހޭދަކުރައްވަމުން ގެންދެވީ ނޫސްވެރިކަމުގަ އެވެ. ހަވީރުގެ ކުޅިވަރު ރިޕޯޓަރުގެ ވަޒީފާއިން ފެށިގެން ސީނިއަ ރިޕޯޓަރުކަން، ސަބް އެޑިޓަރުކަން، އެސިސްޓެންޓް އެޑިޓަރުކަން، ސީނިއާ އެސިސްޓެންޓް އެޑިޓަރުކަން، އެކްޓިން އެޑިޓަރުކަން އަދި މޭ 2010 އިން ފެށިގެން 1 އެޕްރީލް 2016ގައި ހަވީރު ވަގުތީ ގޮތުން ހުއްޓާލަންދެން އެޑިޓަރަކަށް ހުންނެވީ ވެސް މޫސަ އެވެ.

ވޭތުވެދިޔަ 35 އަހަރުގެ ނޫސްވެރިކަމުގެ މަސައްކަތަށް ބަލާއިރު ޒަމާނީ ނޫސްވެރިކަމުގައި ހިމެނޭ މައިގަނޑު ހުރިހާ ސްޓައިލްތަކުގެ ލިއުންތައް މޫސަ ތައްޔާރުކުރެއްވި އެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ހަބަރު، ބްރޭކިން ނިއުސް، ރިޕޯޓް، ފީޗާ ރިޕޯޓް، ތަހުގީގީ ރިޕޯޓް، ޕްރޮފައިލް އަދި ކޮލަމް ހިމެނެ އެވެ. މި ހުރިހާ ސްޓައިލްތަކެއް ރާއްޖޭގެ ނޫސްވެރިކަމަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ތައާރަފްކުރި ނޫސްވެރިންގެ ތެރޭގައި މޫސަ ހިމެނެ އެވެ.

ނޫސްވެރިކަމުގެ ރޮނގުން ގައުމީ އިނާމު 2001ގައި މޫސައަށް ލިބިވަޑައިގަތެވެ. އޭގެ ފަހުން އޭނާގެ ނޫސްވެރިކަމުގެ ދާއިރާ ވަރަށް ބޮޑަށް ފުޅާވި އެވެ. ހާއްސަކޮށް 2004ގައި ހަވީރުގެ އެކްޓިން އެޑިޓަރުކަން ލިބިވަޑައިގަތުމާއި 2008ގެ އާ ގާނޫނުއަސާސީއާ އެކު ރާއްޖެއަށް އައި ސިޔާސީ އަދި ނޫސްވެރިކަމުގެ ބޮޑު މިނިވަންކަމުގައި، އޭގެ ކުރީގެ ނޫސްވެރިކަން މާޒީވެ، ދެން އުފުލަން ޖެހިވަޑައިގެންނެވި ޒިންމާ، އޭގެ ކުރީގެ އެއްވެސް މަސައްކަތަކާ ނުބައްދަލެވެ.

އާ ގާނޫނުއަސާސީއާ އެކު ލިބުނު ނޫސްވެރިކަމުގެ މިނިވަންކަމާ އެކު ޓެކްނޮލޮޖީގެ ކުރިއެރުން ވެސް އެހާމެ ބާރެވެ. އެ ކުރިއެރުމުގައި ހަވީރު އާއި އޭގެ ފަހުން 'މިހާރު' ހިފަހައްޓާލެވުނީ، އޭގައި ނިއުސްރޫމްގެ އެންމެ އިސް ވެރިއެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން މޫސަގެ އިރުޝާދާއި ރިޕޯޓަރުންނެކޭ އެއްގޮތަށް، ބޮޑެތި ކަންކަމުގައި، ގިނަ ލިއުންތަކެއް ވެސް ލިއުއްވައިގެންނެވެ. ހަވީރު އާއި މިހާރުގެ މެނޭޖްމަންޓުން ވަނީ މޫސާ ލަތީފުގެ އެ މަސައްކަތް ފާހަގަކޮށްފަ އެވެ.

މޫސަގެ އިސް ޒިންމާގެ ތެރެއިން ކަވަރުކުރި މުހިންމު ބަައެއް ހާދިސާތަކަކީ:

މީގެ އިތުރުން 2010 އިން ފެށިގެން 2018އާ ހަމައަށް ހަވީރު އާއި 'މިހާރުން ކޮންމެ ވޯލްޑް ކަޕް ފުޓްބޯޅަ މުބާރާތަކާ ދިމާކޮށް ނެރުނު ހާއްސަ ފޮތުގެ އެޑިޓަރަކީ ވެސް މޫސަ އެވެ. މިއީ އޭރުގެ ވޯލްޑް ކަޕް މުބާރާތާ ދިމާކޮށް ދިވެހިންނާ ހަމައަށް ގެނެސްދިން މައުލޫމާތުގެ ވަރަށް މުހިންމު ބައެކެވެ.

ހަވީރުގެ ވަރަށް މުހިންމު ބްރޭންޑެއް ކަމަށްވާ 'ހަވީރު ސްޕޯޓްސް އެވޯޑްސް' 1994ގައި ތައާރަފުކުރުމުގައި އިސް ރޯލެއް އަދާކުރެއްވުމުގެ އިތުރުން 2010 އިން 2016އާ ހަމައަށް އެ އެވޯޑް އިންތިޒާމްކުރުމުގެ އެންމެ އިސް ފަރާތަކީ ވެސް މޫސަ އެވެ. އެ ޒިންމާ އޭނާ ވަނީ 2017 އާއި 2018ގައި 'މިހާރު އެވޯޑްސް'ގައި ވެސް ނަންގަވައިފަ އެވެ.

ނޫސްވެރިކަމުގައި މޫސަގެ އެންމެ ބޮޑު އެއް މަސައްކަތަކަށް 7 ފެބްރުއަރީ 2012ގެ ހާދިސާއާ ގުޅޭ ގޮތުން ލިއުއްވި 'ފެބްރުއަރީ ހަތެއް' ފޮތް ހިމެނެ އެވެ. މިއީ އެތައް ބައެއްގެ އިންޓަވިއުތަކެއްގެ މައްޗަށް ބިނާކުރެއްވި އަދި އެ ހާދިސާގެ އިތުރުން ރާއްޖެ މިހާރު ދެކެމުން އަންނަ ޑިމޮކްރަސީއަށް ފުރޮޅިގެން ދިޔަ ތާރީހުގެ މައްޗަށް ވެސް ތަހުގީގީ ބައިތަކެއް ހިމެނުއްވި ފޮތެކެވެ.

މޫސައާ އެކު ހަވީރު ނޫހުގައި މަސައްކަތްކުރެއްވި އަދި މިހާރު 'އަދިވެސް' ނޫހުގެ އެޑިޓަރު ޝަހީބު ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ވަރަށް ފާހަގަކޮށްލެވޭ ކުޅަދާނަ ނޫސްވެރިއެކެވެ.

"މޫސައަކީ ނޫސްވެރިކަމާއި ލިޔުންތެރިކަމުގައި އަޅުގަނޑަށް ތަޖުރިބާކުރެވުނު އެންމެ ކުޅަދާނަ އެންމެ ހުނަރުވެރިޔާ. ކުޅިވަރާއި ތަފާތު މީސްމީހުންގެ ޕްރޮފައިލާއި ސައިންސާއި ޓެކްނޮލޮޖީ އާއި ސިޔާސީ އަދި އިޖުތިމާއީ އެކިއެކި ދާއިރާތަކުގެ ފީޗާ ލިޔުއްވުންތައް އެހާމެ ޝައުގުވެރިކޮށް އެހާމެ އަވަހަށް އަދި އެހާމެ ފުރިހަމައަށް މޫސަ ލިޔުއްވައިފައިވޭ. ވަރަށް ރީތި، ކުރު އަދި ދިގު ވާހަކަތައް ވެސް މޫސަ ލިޔުއްވައިފައިވޭ. މޫސައަކީ ނޫސްވެރިކަމުގައި ފަސްމީރު ކުރިރުކެއް،" ޝަހީބު ވިދާޅުވި އެވެ.

"ހަވީރުގައި 1990ގައި އަޅުގަނޑު އެންމެ ފުރަތަމަ ވެސް މަސައްކަތްކުރަން ފެށީ މޫސައާ އެކު. އެ ދުވަހުން ފެށިގެން މި ފާއިތުވީ 34 އަހަރުގެ ތެރޭގައި މޫސަ ފާހަގަވެފައި ވަނީ ދެގޮތެއް ނުވި ގާތް ރަހުމަތްތެރިއެއްގެ ގޮތުގައި. މަސައްކަތުގެ މާހައުލަށް ބަލާއިރު ބަސް މަދު، ލިއުއްވުންތައް ގިނަ ބޭފުޅެއްގެ ގޮތުގައި." 

ނޫސްވެރިކަމުގެ މަސައްކަތުގެ ތަޖުރިބާގެ އަލީގައި މޫސަ ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ނޫސްވެރިކަމުގެ ދާއިރާގައި ހުރި ގޮންޖެހުންތައް ވެސް މަދެއް ނޫނެވެ. ޓެކްނޮލޮޖީގެ ކުރިއެރުމާ އެކު ނޫސްވެރިކަމުގެ ފުރުސަތުތައް އެންމެނަށް ހުޅުވިގެން ދިޔައިރު، މޫސަ ވިދާޅުވި ގޮތުގައި، ނޫސްވެރިކަން ހުޅުވި، ވެބްސައިޓް ފަދަ ޕްލެޓްފޯމްތައް ހެދުމުގެ ފަސޭހަތަކާ އެކު ނޫސްވެރިކަމުގެ އަސްލު ފެންވަރު ދިޔައީ ދަށަށެވެ.

"މޮޅު ނޫސްވެރިންނަށްވެ އަމިއްލަ އުފެއްދުންތައް ނެރުމުގެ ބަދަލުގައި އެހެން ވެބްސައިޓްތަކުން ކޮޕީކޮށްގެން އެ ފަތުރަން ފެށީ. މިހާރު ވެސް ވަރަށް ގިނަ ވެބްސައިޓްތަކުން ދިވެހި އެހެން ނޫސްވެރިންގެ އުފެއްދުންތައް ވަގަށް ބޭނުންކުރޭ. މިއީ ވަރަށް ބޮޑު އަދި ސީރިއަސް މައްސަލައެއް،" މޫސަ ވިދާޅުވި އެވެ.

ނޫސްވެރިކަމަށް އޮތް އެންމެ ބޮޑު ގޮންޖެހުމަކީ މޮޅު ނޫސްވެރިން އުފެދޭލެއް މަދުވުންކަން ފާހަގަކުރައްވަމުން މޫސަ ވިދާޅުވީ ނޫސްވެރިކަމަކީ ވެސް ތަޖުރިބާ ލިބި ތަފާތު އުފެއްދުންތަކުގެ އުސޫލާއި ހަމަތައް އެނގެން ޖެހޭ މަސައްކަތެއް ކަމަށެވެ.

"އެއީ އެއް އަހަރު، ދެ އަހަރުން ދަސްވާ ކަމެއް ނޫން. އެކަމަކު މިހާރުގެ ޒުވާން ނޫސްވެރިން އެކަންކަން ދަސްކުރުމަށް ވުރެ ބޮޑަށް ގަބޫލުކުރަނީ ނޫސްވެރިކަމުގެ ހުރިހާ ވައްޓަފާޅިއެއް އެނގޭ ކަމަށް. އެހެންވެ ފެންވަރު ރަނގަޅު އުފެއްދުމަކަށް ވުރެ ކޮންމެ ފެންވަރަކަށް ހުއްޓަސް އަވަހަށް ޕަބްލިޝްކުރަން ސަމާލުކަން ދެނީ. މިއީ ރަނގަޅު ކުރަން ޖެހޭ ބައެއް. އެހެން ނޫނީ ފެންވަރު ދަށް އުފެއްދުންތައް ވާނީ ނޫސްވެރިކަމުގެ ކުރިއެރުމަށް ހުރަހަކަށް،" މޫސަ ވިދާޅުވި އެވެ.