އިންޓަނެޓް ތައާރަފް ކުރުން: ނޫސްވެރިކަމުގެ އާ ދައުރެއްގެ ފެށުން

ރާއްޖެއަށް އިންޓަނެޓް 1990ގެ ތެރޭގައި ތައާރަފްކުރިއިރު ޓެކްނޮލޮޖީ އާއި އިންޓަނެޓާ ގުޅުން ހުރި ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް ދުނިޔެއިން ވެސް ފެންނަމުން ދިޔަ އެވެ. ފާގަކޮށްލެވޭ މުހިންމު އެއް ކަމަކީ ވޯލްޑް ވައިޑް ވެބެވެ. އިންޓަނެޓް އެންމެ އާދައިގެ މީހާއަށް ވެސް ފަސޭހައިން ބޭނުންކުރެވޭނެ ފުރުސަތު ފަހިވެގެންދިޔައީ ވޯލްޑް ވައިޑް ވެބް އުފެއްދުމުންނެވެ. އެއީ ރާއްޖޭގައި ވިޔަފާރިކުރާ މަދު ކޮމްޕިއުޓާ ކުންފުނިތަކަކުން އިސްނަގައިގެން ޓެކްނޮލޮޖީ ފެއާތައް، އަހަރަކު އެއް ފަހަރު، ބާއްވަމުން އައި ދުވަސްވަރެކެވެ. ރާއްޖޭގައި މައިކްރޮސޮފްޓް ވިންޑޯސް95 ލޯންޗްކުރީ މާލޭ ސޯޝަލް ސެންޓަރުގައި އޮތް އައިޓީ ފެއާގަ އެވެ. 

އޮންލައިން ނޫސްވެރިކަމުގެ ފެށުން - ރާއްޖޭގެ އޮންލައިން ނޫސްވެރިކަމުގެ ފެށުން ކަމަށް ވާ'ހަވީރުނެޓް' ވެސް މި ފެއާގައި އާންމުންނަށް ދައްކާލުން އޮތެވެ. ކޮމްޕިއުޓަރަކާއި މޯޑަމެއް ބޭނުންކޮށްގެން، ނޫހުގެ އޮފީހުގައި ގާއިމްކޮށްފައިވާ ކޮމްޕިއުޓާ ސާވާ އަށް ވަދެ ރާއްޖެ އާއި ދުނިޔޭގެ ހަބަރުތައް ކިޔައިލުމުގެ ފުރުސަތު ލިބުމުން ގިނަ ބަޔަކަށް ޓެކްނޮލޮޖީގެ މި ކުރިއެރުމުން ހައިރާންކަމެއް ވެސް ލިބުނެވެ. ހަވީރުނެޓަކީ މޭ 1994ގައި ގާއިމްކުރި ސިސްޓަމެކެވެ. އިޝްތިރާކް ދައްކާ ފަރާތްތަކަށް ގޭގައި ތިބެގެން ޚަބަރުތައް ކިޔައިލުމުގެ ފުރުސަތު ދިނުމުގެ ގޮތުން ގާއިމްކުރި ރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ އޮންލައިން ނިއުސް ޕޯޓަލް އެވެ. އެއިރު އިންޓަނެޓާ ގުޅިފައި ނެތް ނަމަވެސް ފޯނު މެދުވެރިކޮށް ޑައަލްއަޕް ކަނެކްޝަނުން މި ޕޯޓަލްއަށް ވަނދެ ޚަބަރު ކިޔައި، އަދި ބޭނުންކުރާ އެހެން ފަރާތްތަކާ ޗެޓް ވެސް ކުރެވެ އެވެ.

ދިވެހިނެޓް - އޭގެ ދެ އަހަރު ފަހުން 14 އޮކްޓޫބަރު 1996 ގައި  ރާއްޖެއަށް ދިރާގުން 'ދިވެހިނެޓް'ގެ ނަމުގައި ޑައަލްއަޕް އިންޓަނެޓް ތައާރަފްކުރުން ވީ ރާއްޖޭގެ ނޫސްވެރިކަމުގެ އާ ދައުރެއްގެ ފެށުމަކަށެވެ. ޗާޕްކޮށްގެން ނޫސް ނެރުމަކީ ޚަރަދު ބޮޑު އަދި އެކި ސަބަބުތަކާ ހެދި މަދު ބަޔަކަށް ނޫނީ ކުރަން ދަތިކަމެކެވެ. ރާއްޖޭގައި ނޫސްވެރިކަމުގެ މިނިވަންކަން ކުޑަވެފައި ސިޔާސީ ނުފޫޒުގެ ސަބަބުން ޗާޕްކޮށްގެން ނޫސް ނެރުމަކީ ފަސޭހަ ކަމެއް ވެސް ނޫނެވެ. ނޫސްތަކަށް ދަތިކޮށް އަދި ޗާޕްކޮށްފައި ހުންނަ މަޖައްލާތައް ހިފަހައްޓައި ނޫސްވެރިންނަށް އެކި ގޮތްގޮތަށް ބިރުދެއްކުމަކީ އެ ދުވަސްވަރު ދިމާވާ ކަންކަމެވެ.

ކޮންމެއަކަސް އެކި ފަރާތްތަކާ ގުޅައިގެން، އިންޓަނެޓްގައި ނޫސް ޝާއިއުކުރުމުގެ ހުއްދަ އެންމެ ފަހުން ލިބުނީ ޑިސެމްބަރު މަހުގެ ފަހުކޮޅު އެވެ. އިންޓަނެޓްގައި ޝާއިއުކުރަން ފެށި ރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ނޫހުގެ ޝަރަފު ހަވީރު ނޫހުން ހޯދީ 1 ޖެނުއަރީ 1997ގައި 'ހަވީރު ޑެއިލީ އޮންލައިން' ލޯންޗްކުރުމާ އެކު އެވެ. ފުރަތަމަ ޑޮމެއިން އަކީ ހަވީރު.ކޮމް އެވެ. އެ ދުވަސްވަރު އިންޓަނެޓްގައި ބޭނުންކުރެވޭ ގޮަތަށް ތާނަ ފޮންޓެއް ހަދާފައި ނެތުމާ އެކު ޚަބަރުތައް ޖެހެނީ ސްކޭން ކޮށްފައި އެކި ވެބް ޕޭޖްތަކަށް އަޕްލޯޑްކުރާށެވެ. ނަމަވެސް 2000 ގައި ހަވީރު ޑެއިލީ އޮންލައިންގެ ޑިޒައިނަށާއި ބޭނުންކުރާ ޓެކްނޮލޮޖީއަށް ބޮޑު ބަދަލުތަކެއް ގެނަ އެވެ. ތާނަ ފޮންޓް ބޭނުުންކުރެވޭ ގޮތް ހަދަން ވެބްފޮންޓް ޕްލޭޔާއެއް ހިމެނުމާ އެކު، ޚަބަރުތައް ޑޭޓާބޭސްއެއް މެދުވެރިކޮށް ވެބް ޕޭޖްތަކުން ދައްކާ ގޮަތަށް ވެސް ބަދަލުކުރި އެވެ. ވެބް ޕޭޖްތައް ތައްޔާރުކުރަން އެންމެ ފުރަތަމަ ބޭނުންކުރީ މައިކްރޯސޮފްޓް ފްރޮންޓް ޕޭޖެވެ. 

އެދުވަސްވަރު ޗާޕްކޮށްގެން ނެރެމުން އައި ދެ ދުވަހު ނޫސް ކަމަށްވާ އާފަތިސް އާއި މިއަދު ނޫހުން ވެސް 1998ގައި އިންޓަނެޓްގައި ނޫސް ޝާއިއުކުރަން ފެށި އެވެ. އޭގެ ފަހުން ރާއްޖޭގައި އިންޓަނެޓާއި ފޯނުގެ ޚިދުމަށް ފުޅާވަމުން ދިޔަވަރަކަށް އިންޓަނެޓް ބޭނުންކުރާ މީހުންގެ އަދަދު އިތުރުވި އެވެ. ހަމައެއާ އެކު އޮންލައިން ނޫސްތައް ބޭނުންކުރާ މީހުންގެ އަދަދު ވެސް އިތުރުވާން ފެށި އެވެ. ތިރީގައި މިވަނީ ހަވީރު ޑެއިލީ އޮންލައިންގެ ބައެއް މައުލޫމާތެވެ:

ރާއްޖޭގެ މިޒަމާނުގެ މުވާސަލާތީ ޚިދުމަތުގެ ފެށުމަކީ އިނގިރޭސިވިލާތުގެ ކޭބަލް އެންޑް ވަޔާލެސް އިން 7 މޭ 1977 ގައި މާލޭގައި ފެށި ހިދުމަތެވެ. އެކި ގައުމުތައް ކޭބަލް އެންޑް ވަޔާލެސްގެ އެކްސްޗޭންޖް ބޭނުންކޮށްގެން ގުޅުމުގެ ފުރުސަތު ފަހިވުމުގެ އިތުރަށް ރާއްޖޭގެ ޓެލެފޯން އެކްސްޗޭންޖް ވެސް ފުޅާވެ ފޯނުގެ ޚިދުމަށް ގިނަ ބަޔަކަށް ލިބެންފެށި އެވެ. އޭގެ 11 އަހަރު ފަހުން، 1 އޮކްޓޫބަރު 1988 ގައި ކޭބަލް އެންޑް ވަޔާލެސް އާއި ސަރުކާރުގެ ޖޮއިންޓް ވެންޗާ ކުންފުންޏެއް ގޮތަށް ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ގުޅުން ޕްރައިވެޓް ލިމިޓެޑް (ދިރާގު) އުފެއްދި އެވެ. ދިރާގުން ރާއްޖޭގެ މުވާސަލާތީ ޚިދުމަތް ފުޅާކުރަން ކުރަމުން އައި ބައެއް ކަންތައްތަކުގެ ތެރޭގައި ތިރީގައި މިވާ ޚިދުމަތްތައް ފާހަގަކޮށްލެވެ އެވެ.

މިހާރު ދިރާގުގެ އިތުރަށް އިންޓަނެޓާއި މޯބައިލް ފޯނުގެ ޚިދުމަތް އުރީދޫން ވެސް ދެ އެވެ. އުރީދޫގެ ފެށުމަކީ މުވާސަލާތީ ޚިދުމަތުގެ އަގުހެޔޮކުރުމުގެ ގޮތުން ސަރުކާރުން ކަނޑައެޅި ސިޔާސަތުގެ ދަށުން އިތުރު ފަރާތަކަށް މުވާސަލާތީ ލައިސަންސް ދޭން 2004ގައި ނިންމި ނިންމުމެވެ. އޭގެ އެއް އަހަރު ފަހުން ގަތަރުގެ ވަތަނިއްޔާ ޓެލެކޮމް އިންޓަނޭޝަނަލް އިން ޖީއެސްއެމް މޯބައިލް މޯބައިލްގެ ހިދުމަތް ތައާރަފްކުރި އެވެ. އަދި އަތޮޅުތެރެއަށް ވެސް މޯބައިލް ފޯނުގެ ގުޅުން ފުޅާކުރި އެވެ. އަދި 2015ގައި ރާއްޖޭގެ ތިން ވަނަ އިންޓަނެޓް ސާވިސް ޕްރޮވައިޑާއަކަށް އުރީދޫ ވި އެވެ.

އިންޓަނެޓާއި މޯބައިލް ނެޓްވޯކް މުޅި ރާއްޖެއަށް ފުޅާވެގެން ދިޔަވަރަކަށް އޮންލައިން ނޫސްވެރިކަން ވެސް ދިޔައީ ފުޅާވަމުންނެވެ. ނޫސްވެރިކަމުގެ މަސައްކަތުގައި އިންޓަނެޓާއި ޑިޖިޓަލް ޓެކްނޮލޮޖީ ބޭނުންކުރުން އިތުރުވެ އަދި އޮންލައިން ނޫސްތަކުން ޚަބަރު ކިޔާ އަދި ބަލާ މީހުންގެ އަދަދު އިތުރުވަމުން ދިޔަ އެވެ. މިހާރު އެކި ފެންވަރުގެ އޮންލައިން ނޫސްތައް ރާއްޖޭގެ އެކި އަތޮޅުތަކުގައި ނެރެމުން އެބަ ދެ އެވެ. އިންޓަނެޓާއި މުވާސަލާތީ ޓެކްނޮލޮޖީ މިހާރު މިވަނީ އާންމުން ބާރުވެރިކުރުވައިފަ އެވެ. އަދި މިހާރު ލިބިފައިވާ ނޫސްވެރިކަމުގެ މިނިވަންކަމާ އެކު ނޫސްވެރިކަން ވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ފުޅާވެފަ އެވެ.